Afrika'nın İktisadi Coğrafyası
MsXLabs & Büyük L.
Zorlayıcı toprak ve iklim koşulları, az gelişmiş tekniklerin kullanılması ve başka birçok neden, Afrika kaynaklarının işletilmesini uzun süre engellemiş ve söz konusu kaynaklardan yalnızca besin gereksinimi karşılayacak ya da sınırlı ölçüde mübadele sağlayacak kadar (altın, bakır, tuz vb.) yararlanılmıştır; ama önce köle ticareti, sonra da sömürgecilik, tarım olanaklarının ve doğal kaynakların daha çok değerlendirilmesine yol açmıştır. Ana çizgileriyle ele alındığında, Akdeniz tipi iklimli ve kurak tropikal iklimli bölgeler, tahıl ekimine (buğday, arpa, darı, hint darısı, mısır) ve göçebe olarak ya da yaylaya çıkarak yapılan hayvan (sığır, koyun, keçi, deve) yetiştiriciliğine, daha yağışlı bölgeler, yumruluların (manyok, tatlıpatates, taro, ignome) ve meyve ağaçlarının (muz, mango, sagu palmiyesi, yağ palmiyesi, hindistan cevizi ağaçları) yetiştirilmesine ayrılmıştır. Ama birçok bitkinin uyarlanma yeteneği, yeni tekniklerin benimsenmesi ve beslenme rejimlerinin gelişmesi, bu dağılımı büyük ölçüde değiştirmektedir; günümüzde buğday, aşağı enlemlerde yetiştirilmekte, manyok yetiştirilen alanlar Sahel bölgesine, sığır yetiştirilen kesim de ekvatorun altına kadar uzanmaktadır. Dünya pazarının gereksinimleri, dışsatıma yönelik ürünlerin büyük ölçüde gelişmesine yol açmış, böylece Afrika kakao, kahve, palmiye yağı, hurma, yer fıstığı, muz ve pamuk dünya üretiminin az yada çok önemli bir bölümünü sağlamaya başlamıştır. Son yıllarda kıtanın, besin gereksinimlerini daha iyi karşılar duruma gelmesi yolunda büyük çabalar harcanmış (şekerkamışı, pirinç...), üstelik birçok alanda, üretim olanaklarının sınırına henüz ulaşılamamıştır. Afrika'da ayrıca, çok büyük doğal kaynaklar vardır. Ormanların işletilmesine çok erken bir dönemde başlanmıştır; şiddetli bir rekabete ve dünya bunalımından etkilenmiş olmasına karşın orman ürünleri, Gine körfezi kıyılarındaki ülkelerin başlıca gelir kaynağını oluşturmaktadır. Tatlı su balıkçılığı, çok eski tarihlerden bu yana halkın protein gereksiniminin çok büyük bir bölümünü karşılamasının yanı sıra, ticaretin canlılık kazanmasına da yardım etmektedir. Özellikle doğu kıyısında yapılan balıkçılığın yanı sıra, ulusal ve uluslararası balıkçı filoları, Atlas okyanusu sularında gittikçe daha çok avlanmaya başlamışlar ve bunun sonucu olarak yer yer overfishing (aşırı avlanma) tehlikesi bile ortaya çıkmıştır. Kıta tabanının mineralleşmiş olması maden yataklarının çokluğunu açıklar. Afrika, dünya bakır, manganez, özellikle de platin, kobalt, altın, fosfat ve elmas rezervlerinin büyük bir bölümüne sahiptir. Kalay, demir, boksit rezervleri aynı derecede önemli değilse de, bu madenlerin üretimi bazı devletlerin temel gelir kaynağını oluşturmaktadır.
Kıta, gelecekteki sanayileşmenin temelini oluşturacak enerji kaynakları, dengesiz, eşitsiz biçimde dağılmıştır. Kıta, kömür bakımından çok yoksuldur ve kömür üretimi yalnızca Güney Afrika Cumhuriyeti ile Zimbabve'de önemlidir. Bununla birlikte kıtada, dünya petrol rezervlerinin onda birine yakını yer almakta ve dünya üretiminin onda birine yakını sağlanmaktadır (özellikle Nijerya, Libya ve Cezayir’de; ama üretici ülkelerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır). Doğal gaz rezervleri de aynı derecede önemlidir. Uranyum üretimi (yılda 15 000 tondan çok), oldukça hızla artmaktadır ve rezervler de zengindir (Güney Afrika Cumhuriyeti’nde, Nijer’de, Gabon'da). Hidroelektrik enerji olanakları son derece büyüktür (dünya potansiyelinin °/o 35-40'ı), ama bunlardan henüz yeterince yararlanılmamaktadır. Bununla birlikte elektrik üretimi, büyük barajların çoğalması sayesinde, yılda % 10-15 oranında artmaktadır. Ne var ki bu gelişmenin sürekliliği, ülkelerin çoğunda henüz bulunmayan büyük tüketici sanayilerinin kurulmasıyla gerçekleştirilecektir.
