Arama

Kıtalar - Afrika - Tek Mesaj #10

_AERYU_ - avatarı
_AERYU_
Ziyaretçi
2 Temmuz 2015       Mesaj #10
_AERYU_ - avatarı
Ziyaretçi
Afrika Coğrafyası'nın Keşfi
MsXLabs & Büyük L.


Eskiçağ’da Afrika'nın denizlerle çevrili olduğu düşünülmüş, ama bu düşünce hiçbir zaman kanıtlanamamıştı. Naho II döneminde Fenikeliler, Senegal’e ulaşmışlarsa da, alizelere karşı yol alamadıklarından, karadan geri dönmek zorunda kalmışlardı. Aynı biçimde Hannon da, söz konusu koşullar altında, Bojador burnunu aşamamıştı (bununla birlikte bazı tarihçiler Hannon'un Kamerun'a kadar ilerlediğini öne sürerler).
Delgado burnuna kadar doğu kıyısının, daha I.yy.'da Yunanlı ve Sabii denizciler, III.yy.'dan önce de Araplar tarafından keşfedildiği ve Araplar'ın etki alanlarını bu kesime yaydıkları sanılmaktadır. Büyük Sahra ile Gine körfezi arasındaki iç kesimse (Bilâd üs-Sudan), Orta çağ boyunca Arap gezginler tarafından aşılmıştır. Arap gezginlerin gözlemleri, El Bekri (XI.yy.),El idrisi (Xll.yy.), El Umari ve ibn Haldun (XIV.yy.), El Makrizi (XV.yy.) vb. coğrafyacılar tarafından günümüze aktarılmıştır. ibn Battuta 1352-1353’te Mali’ ye; El Marhili, 1495-1502 arasında Gao' dan Kano'ya; Afrikalı Leon, 1510’da ve 1512-1514 arasında Tombuktu ve Gao' ya gitmişlerdir. Ama Murabıtlar'ın ve Tombuktu'yu ele geçiren Faslılar’ın dışında Araplar, Sudan’a doğru sefer düzenlememişlerdir. Afrika’nın batı ve doğu kıyıları, Gemici Enrique'nin desteğiyle Hindistan yolunu arayan portekizli gemiciler tarafından ancak XV.yy.'da keşfedildi. Bu keşfin başlıca aşamaları şunlardır: Made- ira (1418), Bojador burnu (1434), Rufisqeue (1444), Cabo Verde (1460), Sierra Leone (1460'a doğru), Altın kıyısı (1471, Elmina), Benin (1486). 1482’de Diogo Cao, Kongo ırmağının deltasına, 1487’de Bartolomeu Dias, Ümit Burnu’na ulaşmışlar, Vasco da Gama, 1497-1499 arasında deniz yolculuğu sırasında kıtanın çevresini Melinde'ye (günümüzde Malindi) kadar dolaşmayı başarmış, Diogo Dias da 1500'de Madagaskar'ı bulmuştur.
Sonraki yüzyıllarda, çeşitli ticaret şirketlerinin ya da misyonerlerin iç kesimlere ulaşmak için yaptıkları önemsiz denemelerden başka girişimde bulunulmadı; buna karşılık Doğu Afrika’ya, özellikle XVII.yy.'da birçok cizvit rahibi gitti: P. Paez, Etyopya’ya; Charles Poncet, (1698- 1700) Abisinya'ya; Carsten Niebuhr Sudan'a (1761); vb.
1788'de, Londra'da Afrika derneği'nin (Africarı Associatiori) kurulması, Afrika'ya yapılan seferlerin başlangıç noktası oldu ve Trablus ile Karsina arasında bağlantıyı kuran F.K. Hornemann (1798) ve Nijer ırmağına ilk kez ulaşan Mungo Park (1795-1797 ve 1805) gibi birçok gezginin yaşamına mal olmasına karşın, yüzyılı biraz aşkın bir süre içinde, Afrika haritasındaki boşluklar dolduruldu. Sonra, coğrafya dernekleri ve aydınlar, başlangıçta kesinlikle bilimsel amaçlı olan, ama çok geçmeden ticaretin ve bir süre sonra da siyasal emellerin karıştığı bu yolculuklarla yakından ilgilenmeye başladılar. Yolculukların temel hedefi, Afrika’daki büyük ırmakların (Senegal, Nijer, Nil, Kongo, Zambezi ırmakları) havzalarının keşfi ve havza sınırlarının belirlenmesiydi.
Batı Afrika’da Mollien, Senegal ve Gambiya ırmaklarının kaynaklarını buldu (1818); H. Clapperton, D. Denham ve W. Oudney, Çad gölüne ulaştı (1823) ve Nijerya'nın kuzeyini dolaştı; Clapperton, Nijerya'nın kuzeyine Richard Lander ile birlikte bir kez daha gitti (1825); Richard ve John Leynder, 1830’da Nijer ırmağının ağızlarını keşfetti; albay A.G.Laing Tom- buktu’ya ulaştıysa da (1826) orada öldü; Renö Caillife ise aynı yolculuğu 1827- 1828 arasında yapmayı ve geri dönmeyi başardı. Sudan’ı, J.B.Raffenel (1843, sonra 1847-1848), A.E.Mage (1863-1866), özellikle de H. Barth (1850-1855), keşfetti; sonra L. Binger, Nijer'in kıvrımından Fildişi Kıyısı'na (1887-1889), P.L.Monteil, Saint Louis-de-Senegal’den Trablus- garp'a (1850-1892) kadar uzanan toprakları dolaştı. G. Rohlfs, Akdeniz kıyısından Benin körfezine, karadan deltayı aşarak gelmeyi başarırken (1864-1867), yurttaşı G. Nachtigal Orta Sudan’da Çad gölü çevresinde, Barth'ın çalışmalarını tamamladı (1869-1875). Gabon'un iç kesimini, Atlantik okyanusu deniz üssü’nden transız deniz subayları ve Amerikalı Paul Du Chaillu (1856-1860) keşfettiler. 1768-1773 arasında Etyopya’yı dolaşan James Bruce, 161 3'te P. Pâez’in, rahip Abbadie kardeşlerin ve İtalyan misyonerlerin ulaşmış oldukları Mavi Nil'in kaynaklarını yeniden buldu. M.A. Linand de Bellefonds’un 1827'de arayıp bulamadığı Beyaz Nil'in kaynaklan, R. Burton ve J.H. Speke (1857-1863) ile S. Baker (1861-1864) tarafından bulundu. Baker ayrıca Victoria, Albert ve Tanganyika göllerini buldu. G. Schweinfurth ise 1868-1871 arasında ırmağın yukarı vadisini aşıp Uele'nin çığırına, yani Kongo ırmağının havzasına ulaştı.
Afrika’nın güney ucu, İngiliz misyonerleri ve gezginleri, Angola'nın kuzeyinden yola çıkarak Kalahari çölünü ve Beçua- naland’ı aşıp Pretoria’ya ulaşan portekizli Serpa Pinto (1877-1879) tarafından keşfedildi.
Orta Afrika, 1850’den başlayarak büyük devletlerin çeşitli gezginler aracılığıyla ele geçirmeye çalıştıkları başlıca alan haline geldi. Livingstone, Zambezi ırmağını aşarak Beçuanaland'dan Luanda’ya ulaştı, sonra, Victoria çağlayanlarından başlayıp ırmak boyunca inerek batıdan doğuya doğru geri döndü (1853-1856), 1866-1873 arasında, Tanganyika bölgesinde, Nil ve Kongo ırmaklarının havza- arını belirlemeye çalıştı; daha sonra, V.L. Cameron (1873-1875), özellikle de Stan- ,ey aynı şeyi denediler ve Stanley, Kongo ırmağını denize döküldüğü yere kadar izlemeyi başardı (1876-1877). Aynı dönemde Pierre Savorgnan de Brazza, Ogove'nin çığırından ayrılıp, Alima ve Likoula ırmaklarının vadilerine ulaştı. 1879'da yeniden yola çıkıp, sonunda Kongo ırmağına ulaştı ve 1880’de ırmakta, bir yıldır Leopold II hesabına çalışmakta olan Stanley ile karşılaştı.
1880-1900 arasında, gerek İngilizler' in ve Almanlar’ın alanı olan Doğu Afrika’ da, gerek Madagaskar'da (Fransızlar), askeri harekâtlarla gerçek keşif seferleri birbirine karıştı. Madagaskar'da A. Gran- didier’nin girişiminden (1865-1870) sonra, Ubangi ırmağı (P.Crampel, 1891) ve Çad yönündeki keşifler tamamlanırken (Cezayir'den gelen Foureaulamy ekipleri [1898-1900] ve Kongo'dan gelen Gentil [1900]), Marchand, Ubangi’den Yukarı Nil'e ulaştı.
Fetih sona erince, Afrika'nın keşfinin tamamlanması sömürge yönetimlerine geçti.