ÜZENGİ a. Bine. Biniş eyerinin sağ ve sol yanlarına bir kayışla takılan ve süvari nin ayaklarını basması için kullanılan eyer parçası.

—Anat, Ortakulakta bulunan ve biçimi üzengiyi andıran kemikçik. Dışta örs ile, içte tabanı ile kapattığı oval pencere ile ek lemleşir. || Üzengi kası, üzengi kemiğinin kası. || Üzengi kemiği, üzengi.] Üzengi refleksi, yüksek bir ses uyarısının yarattığı üzengi kası kasılması. (Bu yolla gelen duyumların korunması sınırlıdır, ama bir empedansölçer ile refleksin araştırılması çok kolaydır ve işitme işlevi ile üzengi kasına sinirini veren yüz sinirinin durumu hakkında bilgi sağlar.)

—Bine. Üzengi kayışı, eyerin sağına ve soluna takılan üzengi demirlerinin üst gözünden geçirilerek, eyerin ön hanesine yakın özel aralıktan dolanan ve karşılığındaki tokaya bağlanan kayış. Bu kayışlar, binicinin bacak boyuna göre ayarlanabilmesi için delikli ve sağlam köseleden yapılır. || Üzengi köprüsü, bazı biniş eyerlerinde üzengi kayışlarının takılıp, gerektiğinde, çalışma bitiminde kolaylıkla çıkarılabilme- leri ya da kayışların çarparak sallanmamaları için eyere takılan madeni toka, kıskaç. || Üzengiyi giymek, süvarinin atın üzerine çıktıktan sonra ayaklarını kurallara uygun olarak üzengi demirlerinin içine sokması, tabanına basması.

—Cerr. Bir muayene ya da ameliyat masasında ayak basılan parça.

—inş. Üzengi hattı, bir kemerde, bir tonozda, ayakların hemen üzerinde yer alan, yapım sırasında iskele kurulmadan yerin de durabilecek kadar eğim verilmiş bölüm. || Üzengi taşı, bir kemerde, ayağın hemen üstünde yer alan ve eğimli kemer taşlarını taşıyan, genellikle çıkıntılı taş.

—Kur. tar. Üzengi ağaları RİKÂB AĞALARI.

—Sil, Arbalet üzengisi, palangalı arbaletin kundak milinin baş kısmına yerleştirilmiş demir üzengi. (Yay kirişi gerildiğinde, arbaleti kullanan kimse bu üzengi yardımıyla silahı tutabiliyordu.)

—ANSİKL. Üzengi, madeni karışımlardan oluşan, üst kısmında üzengi kayışının geç mesi için bir delik (göz) alt kısmında da çizme tabanının kaymaması için yine bir delikli taban bulunan parçadır. Üzengi kullanımı VII. yy.'dan sonra başlamış ve gelişmiş, böylece süvarilere büyük bir binme kolaylığı sağlamıştır. Değişik amaçlarla ata binen süvari, ayaklarını bu üzengilere geçirerek at üzerinde sağlam bir denge kurmak olanağı elde etmiştir. Eski çağlarda üzengi demirleri geniş ve uzun tabanlı yapılırdı. Çağımızda ise at yarışları için son derece ince ve hafif üzengiler yapılmakta, yumuşak çizmeli jokeylerin ayaklarını buraya rahatça basmaları sağlanmaktadır. Binicilik dalında bu üzengiler daha kalın kenarlı yapılır ve tabanı üzerine ayak kaymasını önlemek için keçe ya da kauçuktan tabanlık takılır.