TRANSFORMATÖR a (fr transforma- teur). Elektrotekn.
1. Bir elektrik enerjisi iletmek amacıyla, bir alternatif gerilimler ve akımlar sistemini, aynı frekansta ama genellikle farklı değerlerde başka bir gerilimler ve akımlar sistemine dönüştürmeye yarayan, iki ya da daha çok sargıdan oluşmuş elektromanyetik indüklemeli statik aygıt. (Kısalt. TRAFO.) [Eşanl. DÖNÜŞTÜRÜCÜ.] (Bk. ansikl. böl.)
2. Değişmez akımlı transformatör, ikincil devrenin empedans değişimleri ya da birincil sargıya uygulanan gerilimdeki değişimler ne olursa olsun, belirli çalışma sınırları içinde hemen hemen değişmez bir ikincil akım sağlayacak biçimde tasarlanmış transformatör, jj Döner alanlı transformatör, sargıları, içlerinden uygun akımlar geçtiğinde döner manyetik alanlar üretecek biçimde yerleştirilmiş çokfazlı transformatör. || Emici transformatör, birincil ve ikincil sargıları, zemin aracılığıyla oluşacak dağılmayı azaltmak amacıyla, sırasıyla yalıtılmış iletkene ve bir cer hattının toprağa dönüş iletkenine seri bağlanmış transformatör. || Geçit transformatörü, tek sargılı bir manyetik devreden oluşan ve bir akım transformatörü oluşturmak amacıyla, yalıtılmış bir geçit izolatörü üzerine monte edilen aygıt- (Eşanl. BUSHİNG.) || Gerilim yükseltici ya da gerilim düşürücü transformatör, ikincil gerilimi, başka bir kaynağın verdiği gerilimle birleşen transformatör. || Leblanc sistemi transformatör, üçfazlı bir transformatörde, üçfazlı bir gerilim sistemini ikifazlı bir gerilim sistemine ya da iki- fazlı bir gerilim sistemini üçfazlı bir gerilim sistemine dönüştürmeye olanak veren sargı montajı. || Scott sistemi transformatör, tekfazlı iki transformatörden oluşmuş bir bütünda üçfazlı bir gerilim sistemini iki- fazlı bir sisteme ya da ikifazlı bir sistemi üçfazlı bir sisteme dönüştürmeye olanak veren sargı montajı. || Sütunlu transformatör, manyetik devresi, sütun biçiminde iki ya da birçok çekirdekten oluşan transformatör.

—Akışkan, mekan. Basınç transformatörü, BASINÇ DÖNÜŞTURÜCLTSÜ'nün eşanlamlısı.

—Isıbil. Buhar transformatörü, daha yüksek sıcaklıkta bulunan buharın verdiği ısıyla, bir ısıtma yüzeyi içinde sıvıyı ısıtan buhar üreteci.

—ANSİKL. Elektrotekn. Tekfazlı bir transformatör, göreli manyetik geçirgenliği yüksek bir sac paketinden oluşmuş bir manyetik devre ve bunun üzerine yerleştirilmiş, elektriksel olarak bağımsız ama aralarında sıkı bir manyetik eşleme bulunan iki sargıdan oluşur: genellikle sinüzoidal bir alternatif gerilim kaynağıyla beslenen, n, sarımlı bir birincil sargı; bir alıcıyı besleyen, n2 sarımlı bir ikincil sargı.
m = 03/0, dönüştürme oranı, transformatörün tipini belirler: m> 1 ise, gerilim yükseltici (ve akım düşürücü) ve m < 1 ise gerilim düşürücü (ve akım yükseltici) bir transformatör sözkonusudur. Gerçekte, verimleri % 99'a erişebilen sınai transformatörler, U, ve I, birincil gerilim ve akımıyla U, ve l2 ikincil gerilim ve akımı, y2/y.=I ,/l 2 = -m = -n^n, bağıntısıyla (U ve I karmaşık değerler) birbirine bağlı olan "ideal transformatör''lere benzetilebilir. Transformatör tersinirdir, yani sargıların rolleri birbirleriyle değiştirilebilir.
Üçfazlı transformatörler başlıca iki türdür:
1. özdeş ve bağımsız tekfazlı üç transfor
matörden oluşan serbest akılı transformatörler;
2. üç çekirdekten oluşmuş tek bir manyetik devresi olan, zorlanmış akılı transformatörler; bunlarda, çekirdeklerin her biri, her fazın birincil, ikincil ve gerektiğinde üçüncül sargılarını taşır ve eksenleri ya eşkenar bir üçgenin köşelerinde ya da aynı düzlem içinde yer alır.
Transformatörler bütün devrelerin, elektronik ve elektroteknik şebekelerin vazgeçilmez öğeleridir. Çok yüksek gerilimli (225 kV’tan yüksek) şebekeler üzerinde kullanılan en büyük birimlerin görünür gücü 1 500 MVA'ya erişebilir. Küçük birimler dışındaki bütün durumlarda, yalıtım ve soğutma problemleri ortaya çıkar. Transformatör, çoğu kez sıvı (yağ, Pyralâne), kimi kez gaz (azot) ya da katı (kuvars) bir dielektrikle dolu bir metal tank içine yerleştirilerek bu problemler çözülür; soğutma, bir akışkanın, kimi durumlarda die- lektriğin dolaşımıyla sağlanır.