Tuğrul Bey

Ad: Turkmenistan-P23-5.jpg
Gösterim: 1750
Boyut: 23.0 KB

Ad: togrul-2.jpg
Gösterim: 2466
Boyut: 33.2 KB

TUĞRUL BEY (Mehmet) ( 990 - Merv 1063), Büyük Selçuklu devletinin kurucusu (1038-1063). Devlete adını veren Selçuk Bey'in torunu, Mikail Bey’in oğlu. Yurtları Hazar denizi ile Aral gölünün kuzeyindeki bozkırlarda bulunan Oğuz Türklerinin Kınık boyunun beyliğini yapan bir ailedendir. Babası bir çarpışmada ölünce, kardeşi Çağrı Bey ile birlikte dedesi tarafından yetiştirildi. Gazne sultanı Mahmut, Maveraünnehir'i geçerek o sırada türkmen boylarının reisi durumundaki Tuğrul Beyin amcası Arslan Yabgu'yu tutukladı (1025). Bu olaydan sonra bazı türkmen boyları Gazneliler'in egemenliğini kabul ederken bazıları da Tuğrul Bey ile kardeşi Çağrı Bey ve amcaları Musa Yabgu' nun buyruğuna girip onların reisliklerinde birleştiler. Bunlar, zamanla çoğaldılar ve Gazneliler'den toprak istediler. İsteklerinin Sultan Mahmut tarafından kabul edilmemesi üzerine Tuğrul Bey ve kardeşi Çağrı Bey komutasındaki türkmen kuvvetleri Horasan’a girdi. Gazneli ordusu Serahs yakınlarında ağır bir yenilgiye uğradı (1038); Tuğrul, Nışapur'da kendisini sultan ilan etti ve adına hutbe okuttu. Dandanakan savaşı'nda Selçuklular Gazneliler'i yine yendikten (13 mayıs 1040) sonra tüm İran'a egemen oldular ve Selçuklu devleti komşu ülkelerce tanındı. Selçuklu tahtına geçen Tuğrul Bey, abbasi halifesi el Kaim'e Selçuklu devletinin kurulmuş olduğunu bildirdi ve ailenin erkeklerini ülkenin çeşitli kesimlerini yönetmekle görevlendirdi. Horasan ve başkent Merv'i kardeşi Çağrı Bey'e verdi. Devlet düzenini yerine oturttuktan sonra Selçuklu ordularını hıristıyanların ve şiilerin üzerine gönderdi, abbasi halifelerini şii Büveyhiler'in vesayetinden kurtarmayı hedefledi. Kardeşleri Çağrı Bey, İbrahim inal, amcasının oğlu Ku talmış'ın komutasındaki Selçuklu orduları Batiya doğru hızla yayıldılar; Azerbaycan, Irak-ı arap ve Irakı acem Selçuklu topraklarına katıldı. Tuğrul, Tahran yakınlarındaki Rey'i başkent yaptı (1043). Abbasi halifesi Bağdat'ta şiilerin tehlikeli olmaya başladığını belirterek yardım isteyince, Tuğrul Bey Bağdat’a girdi. Halife, hutbeyi Tuğrul Bey adına okuttu (1055). Bir sure sonra Tuğrul Beyin kardeşi İbrahim inal ayaklanarak hükümdarlığını ilan etmeye kalkıştı Tuğrul Bey İran'a yürüyerek ayaklanmayı bastırdı ve kardeşini yakalatıp öldürttü (1059). Selçuklulardaki bu taht kavgasından yararlanarak bazı arap şeyhlerinin de yardımıyla Arslan Besasiri Bağrat'ı ele geçirdiyse de Tuğrul Bey ikinci kez Bağdat’ı aldı (1062) ve halifenin torunlarından biriyle evlendi. Bir süre sonra hastalanarak öldü.

Kaynak: Büyük Larousse

MsXLabs Üye Girişi