SATI BEY (Mustafa Satı Bey, Mustafa Satı-el Husri
,)arap eğitimci, siyasetçi ve eylemci (Sana, Yemen, 1880 - Bağdat, 1968). İstanbul' da Mûlkiye’yi bitirerek (1900) Yarıya, Ra- doviç (Kosova) ve Florina’da (Manastır) OsmanlI devleti hizmetinde öğretmenlik, kaymakamlık yaptı, ikinci meşrutiyetin ilanından sonra geldiği İstanbul'da Yüksek öğretmen okulu ile Darüşşafaka'nın müdürlüğünde bulundu; pedagoji, sosyoloji okuttu. Türkçe ilk etnografya kitabını yayımladı: ilmi akvam
(1911). İmparatorluğun çöküş döneminde geriliğin nedenlerini, yurtseverliğin önemini, aydınların görevini Vatan için
(1913), Ümit ve azim
(1913) gibi kitaplarında ele aldı. Envarı ulum, Tedrisat mecmuası
adlı dergileri yayımladı. Eğitim konuları üzerinde tartışmalara girişti; milliyetçilik, eğitim, kültür konularını bu dönemde etkili olan Ziya Gökalp'tan çok farklı biçimde değerlendiriyordu. Gökalp'ın Durkheim'dan kaynaklanan görüşlerine (“Eğitim, bireyin ulusal kültüre uyacak biçimde yetiştirilmesidir") karşılık, Spencer’a dayanan görüşleri ("Eğitim bireydeki kişisel yeteneğin ortaya çıkarılmasıdır") savundu. Türkçülüğe karşılık osmanlı birliği anlayışına bağlandı. Mütareke'de Türkiye'den ayrılarak Suriye ve Irak’taki kurtuluş hareketlerine katıldı. Arap milliyetçiliğini destekleyen çalışmalarda bulundu. Arap halklarının bir tek ulus olduğunu öne sürdü. Suriye'de (1919-1920), Irak'ta (1920-1921) Eğitim bakanı, profesör ve dekan (1921-1941) olarak görev yaptı. Kahire’de Arap araştırmaları yüksek enstitüsü müdürlüğüne getirildi. Bu dönemde el-Bilad ül-Arabiye ve devlet üi-Osmaniye, Mahiyet ül-kavmiye
gibi yapıtları yayımlandı. Türk eğitimci Neriman Hızır (Ayşe Abla), onun kardeşidir.
Kaynak: Büyük Larousse