SENET a. (ar. sened).
1. Bir borcu ya da hukuksal bir eylemi saptamak için düzenlenen imzalı belge. (Eşanl. BELGİT.) [Bk. ansikl. böl. Huk.]
2. Güçlü bir kanıt sayılan söz; güvence: Çok dürüst bir insandır, sözü senettir.
3. Senet sepet, senet yerine geçebilecek benzeri bir belge, sözleşme: Aramızda senet sepet yok, her şey karşılıklı güvene dayanıyor. || Senet veririm, "bu işin böyle olduğunu ya da olacağını kesinlikle biliyorum, senin de inanmanı isterim" anlamında kullanılır.
—Esk. Dayanılacak şey, dayanak.
—Bank. Senetler cüzdanı hesabı, banka şubelerinde iskonto edilen ve satın alınan ticari senetlerin, hazine bonolarının, satın alınan hisse senedi ve tahvil faiz kuponlarının vb. izlenmesinde kullanılan ve her zaman aktifte yer alan hesap. (Tahsil olunacak çekler, satın alınmış kuponlar, hazine bonoları, iskonto senetleri, muhabirlerdeki senetler, teminatlı senetler vb. için ayrı ayrı açılan hesaplar, senetler cüzdanı hesabının alt bölümlerini oluşturur.) || Senetler servisi, bankalarda senetlerle ilgili işlemleri yapmakla görevli servis. (Bu servisin yaptığı başlıca işler senet iskonto etmek, banka portföyündeki ticari senetleri reeskont etmek, ticari senetler üzerinde borçlu cari hesabı açmak, şube ve muhabirlerle kişilerden gelen senetleri tahsil etmek, ciranta ve aval yoluyla imza vermek ve kabul kredisi açmaktır.) || Beklemeye alınan senetler, bir banka tarafından iskonto edilmiş, ama henüz vadesi gelmemiş senetler. || Bir ticari senedin dayanağı, o senedin belgelendirdiği borcun kaynağı. (Dayanağı olmayan bir senet geçersizdir.)
—Esk. denize. Senedi bahri, eskiden liman reisleri tarafından verilen ve bir ticaret gemisinin kime ait olduğunu gösteren belge.
—Huk. ve Tic. huk. Adi senet, ticari ya da resmi niteliği olmayan senet. (Bk. ansikl. böl.) || Emre yazılı senet, BONO'nun eşanlamlısı. || Emtia senetleri - EMTİA. || Gelir ortaklığı senedi, köprü ve baraj gibi tesislerin, mülkiyeti ilgili kamu kuruluşlarına ait olmak koşuluyla, gelirlerine ortak olma hakkı sağlayan, hamiline yazılı senet. (Bu senetlerin geliri, ilgili kurumun gelirinden sağlanır. Senetlerin satışına aracılık yapan bankalar, senetleri paraya çevirmeyi üstlenirler. Türkiye'de bu tür senetlerin ilk uygulanışı Boğaziçi köprüsü ve Keban barajı gelir ortaklığı senetleriyle yapıldı.)! Hamiline yazılı senet -HAMİL.|| Hatır senedi - HATIR. || Hisse senedi — HİSSE. || Kambiyo senedi ya da ticari senet, bono, poliçe ve çek biçimindeki senetlerin ortak adı. (Bk. ansikl. böl.) || Makbuz senedi -makbuz. || Nama yazılı senet, belirli bir kişi adına yazılı olan ve onun emrine kaydını içermeyen, ayrıca yasaca emre yazılı sepetlerden sayılmayan senet. (Bir senedin nama yazılı bir senet sayılması için, bir kişinin adına yazılı olması ve “emre” kaydının bulunmaması gerekir. Ama bu senet, yasal olarak emre yazılı senetlerdense, yalnızca emre kaydını içermemesi yeterli değildir; emre olmadığının ya da nama düzenlendiğinin ayrıca belirtilmesi gerekir.) || Resmi senet, resmi organlar tarafından düzenlenen ya da onaylanan senet. (Bk. ansikl. böl.)
—ikt. tar. ve isi. huk. Sened-i hakani, tapu senedi. (OsmanlI devletinde, Tanzimat’a kadar taşınmaz mallardan "mülk” olanlar için şer’iye mahkemelerinde kadılar tarafından düzenlenen “hüccet”; vakıf malları için de mütevelliler tarafından hazırlanan belgeler verilirdi. Tanzimat'tan sonra ise sened-i hakani verilmeye başlandı.)
—Muhs. Ticari senet, bir alacağı temsil eden, ciro edilmek suretiyle başkasına devredilebilen ve belli bir miktar parayı belli bir tarihte ödeme yükümlülüğünü dile getiren yazılı belge (Poliçe, emre yazılı senet [bono], varan [rehin senedi] ticari senet kavramına girer. Çek, ayrı bir ticari senet kategorisi oluşturur, çünkü, öteki ticari senetler her şeyden önce bir kredi aracı oldukları halde, çek esas bakımdan bir ödeme aracıdır. Ticaret dilinde, ticari senetlere genellikle "ticari evrak" adı verilir.) [Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Huk. Senet, bir kanıtlama aracıdır. Türk hukukunda senet, en önemli kanıttır. Hukuksal işlemler, kural olarak, yalnızca senetle kanıtlanabilir. Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri beş bin lirayı geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekir (Huk. us. muh. k. md. 288). Senede bağlı her tür iddiaya karşı yapılacak savunmaların da senede ya da öteki kesin kanıtlara dayanması gerekir; senede karşı tanık dinletilemez. Senet, kesin bir kanıttır. Senetle kanıtlanması zorunlu bir hukuksal işlem öteki kesin kanıtlarla (ikrar, kesin hüküm) kanıtlanabilir, ancak tanıkla kanıtlanamaz. Senetle kanıtlama zorunluluğu yalnız hukuksal işlemler içindir. Hukuksal eylemler tanıkla da kanıtlanabilir. Hukuksal işlemlerin senetle kanıtlanması zorunluluğunun da kimi istisnaları vardır. Senet alınmasının olanaksız olduğu kimi durumlarda, hukuksal işlemlerin tanıkla kanıtlanabileceği kabul edilmiştir. Bunun dışında, yakın hısımlar arasındaki hukuksal işlemlerle senede bağlanması gelenek olmayan kimi işlemler için, tanıkla kanıtlamaya olanak tanınmıştır.
• Kambiyo senedi ya da ticari senet. Türk ticaret kanunu'nda bono, poliçe ve çek kambiyo senetleri başlığı altında toplanmıştır.
Ticari senetler de denen bu tür senetlerin ortak özellikleri şunlardır:
1. kambiyo senetlerinde yazılı hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemeyeceği gibi başkalarına da devredilemez;
2. kambiyo senetleri yasal olarak emre yazılı senetlerdir;
3. kambiyo senetlerinde senet ve hak sıkı bir biçimde iç içe girmiş olduğundan senet hamiline ancak senedin hükümsüzlüğüyle ilgili ya da senetten anlaşılan defiler ileri sürülebilir, alacaklıyla borçlu arasındaki ilişkiye ait defiler ileri sürülemez;
4. kambiyo senetlerinin yasada öngörülen belirli biçimlerde düzenlenmesi gerekir;
5. bu tür bir senette imzaları bulunan kişiler, senedi elinde bulundurana karşı müteselsil olarak sorumludurlar;
6. kambiyo senetleri ciro yoluyla tedavül ederler;
7. bu tür senetlere bağlı alacakların takibi ve zamanaşımı özel kurallara bağlıdır. ( BONO, ÇEK, POLİÇE.)
• Adi senet. Resmi bir organ tarafından düzenlenen senetler ve ticari senetler dışındaki senetler, “adi senet” sayılır. Adi senetlerin içeriği ve biçimi konusunda yasal bir sınırlama yoktur; senette nelerin bulunması ve biçiminin nasıl olması gerektiği yasada belirtilmemiştir. Ancak bir senedin, belgelediği hukuksal işlem konusunda belirli bilgiyi içermesi ve altının da imza edilmiş olması gerekir. Aslı imza edilmiş telgraf metni, senet sayılabileceği gibi imzalanmış mektup da senet olabilir. Senet altındaki imzanın sahibi imzasını kabul etmezse mahkemenin araştırma yaparak, gerçekten ona ait olup olmadığını saptaması gerekir. Bunun için tarafları dinler, senedi imza ettiği iddia edilen kişiye imza attırır, yazı yazdırır ve bunlarla senet altındaki imzayı karşılaştırarak karar verir, gerekirse bilirkişiye başvurur.
• Resmi senet. Genel olarak noterler tarafından düzenlenen ya da onaylanan senetlerdir. Ancak öteki resmi kuruluşların düzenledikleri senetler de resmi senet sayılır. Örneğin: tapu sicil memurluğunca düzenlenen taşınmaz mallara ilişkin satış sözleşmesi gibi. Bunun dışında, mahkeme önünde ikrar olunan adi senetler de resmi senet sayılır. Resmi senetler, adi senetlere oranla daha kuvvetli kanıtlama aracıdırlar. Resmi senede dayanan kişi, bunun doğru olduğunu kanıtlamak zorunda değildir. Bu senedi kabul etmeyen tarafın senedin sahte olduğunu kanıtlaması gerekir. Resmi senetler, sahteliği kanıtlanıncaya kadar kesin kanıt sayılırlar.
—Muhs. Muhasebede, alacak senetleri ya da tahsil edilecek senetler ile borç senetleri ayrımı yapılır. “Alacak senetleri hesabı”, bilançonun aktifinde paraya çevrilebilir değerler arasında gösterilir ve kuruluş tarafından, müşterilerinden olan alacaklarını mobilize etmek için düzenlenmiş bütün senetler bu hesabın borcuna geçirilir. Senetlerin, vadelerinde tahsil edilmek ya da iskonto edilmek için bir bankaya verilmek üzere çıkışları yapıldığında, çıkış değerleri aynı hesabın alacağına geçirilir. “Borç senetleri" hesabı ise, bilançonun pasifinde kısa vadeli borçlar arasında gösterilir ve işletmenin mal sağlayıcılarınca düzenlenen ve genellikle onun tarafından kabul edilen bütün senetler, bu hesabın alacağına geçirilir, işletmenin üstlendiği taahhütlerin rasyonel bir biçimde izlenebilmesi için, “borç senetleri" hesabı, vadeler ve senetler ödeneceği bankalar itibariyle altbölümlere ayrılabilir.
Kaynak: Büyük Larousse