SUYOSUNU a. Genellikle suda yaşayan, tallofita şubesinden klorofilli bitkilerin genel adı. (Eşanl. ALG.)

—ANSİKL. Bot. Suyosunları büyük çoğunlukla su bitkileridir ve bütün sularda bulunur. lalları birhücreli (örneğin chlorella) ya da çokhücrelidir ve bu takdirde iplik, şerit, boru, kabuk, topak ya da laminaryalar'da olduğu gibi çok karmaşık biçimlerde olabilir. Diyatomeler birhücreli, fakat bolca süslü silis kabuklu suyosunlarıdır. Bazı yeşil suyosunları (örneğin dasydadales) ya da kırmızı suyosunları (örneğin lithothamnium) kimi zaman önemli miktarda kalker çökeltirler. Noctiluca'lar (peridinia) ışık üretir ve denizi fosfırışıl yapabilirler.
Biçim bakımından olduğu kadar büyüklük bakımından da olağanüstü çeşitliliğine rağmen suyosunlarının sınıflandırması, kaba çizgileriyle,pigment yüklü olmak gibi biyokimyasal bir karakter sayesinde oldukça basittir. Bütün suyosunları üstün yapılı bitkiler ya da onlara yakın olanlar gibi klorofil içermekle ve klorofil onlardaki aynı fizyolojik işlevi çözmekle birlikte, yeşil suyosunları (chlorophyceae ve yakınları) ayrıca rengi örtmeye yetmeyen karotenoitler de içerir, oysa bu sarı ya da kahverengi pigmentler esmer suyosunlarında (pheophyceae, peridinia, diyatomeler vb.) baskındır. Kırmızı ve mavi suyosunları’nda rengi veren özel pigmentler vardır (fikosiyanin ve fikoeritrin), ve renk bunların nispi oranlarına bağlıdır. Ayrıca mavi suyosunları (cyanophyceae), hücrelerinde morfolojik bakımdan belirgin çekirdek bulunmadığından ve bu yüzden prokaryot olduklarından kırmızı suyosunlarından (rhodophyceae) ayrılırlar; bu özellik onları bakterilere yaklaştırmaktadır.
Suyosunlarının çoğalması, bütün bitkilerde olduğu gibi sporlar ve gametler aracılığı ile gerçekleşir, fakat bu gerçekleşme, son derece değişik ve bazen oldukça karmaşık döngülerle olur.

• Suyosunlarının doğadaki rolü. "Yeşil” bitkiler olarak suyosunları karbondioksit gazını ışık enerjisi sayesinde ayrıştırarak organik moleküller ve oksijen üretirler. Bütün sularda çok bol olduklarından ve sular da yeryüzünün büyük kısmını kapladığından, özellikle planktonları oluşturan birhücreli suyosunları (özellikle diyatomeler) etki bakımından önemlidir. Aynı zamanda, suların yenilenmesi bakımından temizleyici bir rol oynarlar. Doldurucu ve hatta yapıcı olan bazıları kıyı ve diplerin biçimini ve niteliğini değiştirir; etkileri özellikle, dalgaların darbesini karşılayan suyosunu dorukları halindeki mercan resiflerinde apaçık görülür. Bitkisel organizmalar olarak suyosunları hayvanlara besin olur ve bu bakımdan su ortamında beslenme zincirinin temelini oluştururlar. Ortakyaşar suyosunları besledikleri organizmanın, örneğin mercanların, bazı yumuşakçaların, hatta mantarların içinde yaşarlar; mantarlarla birleşince likenleri oluştururlar.

• Suyosunlarının kullanılması. Tuzlar bakımından zengin canlı madde olan suyosunları her zaman besin maddesi, gübre (varek) ve toprak verimini artırıcı madde olarak kullanılmıştır. Kullanım şimdi sınai çaptadır, iyot çıkarılmasının artık bir önemi kalmamışsa da, sağladıkları helmelerin önemi gitgide artmıştır.
Kırmızı suyosunları arasında en ünlüsü porphyra’dır (Japonlar'ın amanori dediği suyosunu). Üreme döngüsünün ve gelişmelerinin iyi bilinmesi sayesinde bunların yetiştirilmesinde sanayileşme ve özellikle tohumluk yosun liflerinin soğukta saklanıp uygun zamanda denize bırakılma olanağı sağlanmıştır Elde edilen ürün doğrudan ya da çok az değişiklikle besin maddesi olarak kullanılmaktadır Diğer kırmızı suyosunlarından (gelidium, eucheuma), laboratu- varda kullanılan helmeli bir madde olan ve besin maddesi olarak da kullanılan ağar -ağar elde edilir. (AGAR-AGAR.)
Bununla birlikte helmelerin çoğu, alginat biçiminde büyük esmer suyosunların- dan sağlanır. Atlas okyanusu’nda ve Japonya’da laminaryalar, Büyük Okyanus’ ta makrosistisler belli aralıklarla toplanır ve şimdi bu sonuncuların dağılım alanların genişletilmesine başlanmıştır. Elde edile ürünler besin, ecza, tekstil vb. sanayile için önem kazanmıştır Bu suyosunlarır dan yararlanılarak, önemli bir enerji kas nağı olarak metan elde edilebilir Bu umu la makrosistis'\erin üretim alanlarını geniş letmek için yüzer deniz çiftlikleri kurulma sına girişilmiştir.
Bir hücreliler arasında chlorella'lar sanayide denenmiş, fakat kullanım alanları sınırlı kalmıştır. Çad gölünün çevresinde ve Güney Amerika'da doğal olarak biten spirulina'lar protein bakımından çok zengin mavi suyosunları olup doğrudan tüketilebilmektedir. Ürün verimi çok iyidir, fakat üretim alanlarının genişletilmesinde hâlâ zorlukla karşılaşılmaktadır. Bununla birlikte, birhücreli suyosunlarının yetiştirilmesi şimdi suların temizlenmesi ve su hayvanlarının beslenmesi için genelleştirilmiştir.
Suyosunlarının tedavi edici özellikleri de az değildir Örneğin chondras'lar uzun zamandan beri yumuşatıcı helmeleri için, diğer türler iyot ve oligoelement zenginlikleri için kullanılmaktadır, fakat çeşitli suyosunlarında farmakopeyi büyük ölçüde zenginleştiren moleküller de ortaya çıkarılabilmiştir. Böylece, mantarlarda ve bakterilerde olduğu gibi bunlarda da antibiyotikler, kelat yapıcılar ve daha az tanınan başka ürünler bulunmaktadır. Nihayet suyosunları deniz tedavisinde banyolarda kullanılmaktadır.
Bazı suyosunları zehirlidir. Peridinia'nın çoğalması kimi zaman balıklarda önemli ölçüde ölüm artışına yol açmakta ve özel bir tür sıcak ülkelerde ciguatera denen bir insan hastalığına neden olmaktadır. Spirulina üretimi özenle denetlenmelidir, zira başka zehirli mavi suyosunları da bunların arasında gelişebilir.

—Paleobot. Suyosunları jeolojik zamanların başlangıcından beri fosil olarak bilinmektedir. Kambriyaöncesi'nde, belki de yapıcı mavi suyosunu biçiminde (stroma- tolit) bulunuyorlardı; suyosunları karbon çağında şimdiki biçimleri ile vardılar ve bazı kömürlerin (bogheads) oluşumuna katkıda bulunmuşlardır. Petrolün oluşumunda rol oynadıkları da sanılmaktadır. Kireçleşmiş biçimleri (dasyeladales, lithothamniae) ile şimdikilerine yakın biçimleri daha sonra ortaya çıktı; o zaman da şimdiki gibi resif oluşturuyorlardı. Diyotomelerin ve diğer birkaç birhücreli suyosununun silisli kabukları bol miktarda çökerek birikti ve tripoliyi oluşturdu. Toprağın yaşının belirlenmesinde suyosunlarının önemi oldukça azdır; buna karşılık suyosunları çok iyi fasiyes fosilidir. Örneğin diyatomeler deniz oluşumlarını, göl oluşumlarından ayırt etmeye yarar.