RADYOAKTİFLİK a.
1. Kararsız nükleitlerin, parçacıklar ya da elektromanyetik ışıma (fotonlar) yayımlayarak kendiliğinden kütle yitirme özelliği. (Helyum çekirdekleri, elektron ya da foton yayımı durumunda olaya sırasıyla, a radyoaktifliği; 0 radyoaktifliği ya da -y radyoaktifliği adı verilir.)
2. Doğal radyoaktiflik, doğal halde var olan nükleitlerin radyoaktifliği. || Yapay radyoaktiflik, doğal elementlerin yüklü parçacıklar ya da nötronlarla ışınlanması sırasında, belirli sayıda kararlı atomun radyoaktif atomlara dönüşmesinden kaynaklanan radyoaktiflik. (Yapay radyoaktifliğin bulunuşu, alüminyumun parçacıklarıyla ışınlanması sırasında radyofosforun
oluşumunu gösteren i. Curie ve F. Joliot’a aittir.)

—ANSİKL. Radyoaktiflik olayı 1896’da H. Becquerel tarafından uranyumda bulundu ve kısa bir süre sonra Marie Curie tarafından toryum için de doğrulandı.
Başlıca radyoaktif dönüşümler ya da radyoaktiflik türleri şunlardır:
1. özellikle 70’ten büyük atom numaralı, nötron bakımından fakir çekirdekler için alfa yayımı oluşur. Bu durum, atom numarasını iki birim ve kütleyi 4 birim azaltan, çekirdekten bir a parçacığı, yani bir 4H2+ helyum çekirdeği çıkmasıyla oluşan yayımdır;
2. beta dönüşümleri ya da radyoaktiflikleri: gerek nötron bakımından zengin olan radyoizotoplar için,
n p + e- birincil sürecine karşılık olan, negatif elektronlu ya da negatonlu 0~ yayımı, gerek nötron bakımından fakir çekirdekler için p -» n + e*
dönüşümünden kaynaklanan pozitif elektronlu ya da pozitonlu 0+ yayımı. Bu iki dönüşümde atom numarası bir birim değişir, kütle sayısı ise değişmez;
3. atomun, genellikle K totmanındaki, ender olarak da L katmanındaki bir elektronunun çekirdek tarafından yakalanması, bir diğer deyişle elektron yakalanması. Bu yakalanma 0* yayımına eşdeğerdir ve genellikle onunla rekabet halindedir;
4. çekirdeği uyarılmış bir halden daha az uyarılmış ya da karartı bir hale getiren bir elektromanyetik ışıma yayımı olan gama radyoaktifliği ya da yayımı;
5. iki uyarılmış hal arasındaki kullanılabilen enerjinin foton biçiminde yayımlanmadığı, ama dış katmanlardaki bir elektronu koparmada kullanıldığı süreç olan iç dönüşme; elde edilen elektronlar tek hızlıdırlar;
6. proton sayısı nötron sayısına göre çok yüksek olduğunda, kimi çekirdeklerde (bir 0* bozunumu yerine) oluşan proton yayımıyla radyoaktiflik;
7. ağır bir çekirdeğin (Z > 90) kütleleri az farklı iki çekirdek halinde kopması sonucunda ya da kendiliğinden parçalanma; bunun sonucunda büyük miktarda enerji açığa çıkar ve birkaç nötron yayımı olur.
Radyoaktif dönüşümler az ya da çok hızlı olurlar. Göz önüne alınan elementin çekirdeklerinin yarısının bezunması için gerekli zamana "yarıömür'' denir. Bütün dış etkenlerden bağımsız gibi görünen bu yarıömür, bir çekirdekten öbürüne önemli ölçüde değişir (10~12 sn'den 1017 yıla).
Çekirdek tepkimeleri sırasında, doğada var olmayan radyoaktif çekirdekler oluşabilir, buna yapay radyoaktiflik denir.
İyonlaştırıcı ışın yayımı dolayısıyla, radyoaktiflik canlı varlıklar için tehlikeli olabilir, Radyoaktiflikten, tarih belirlemede (radyoaktif azalma yasasına dayanılarak) ya da çeşitli bilimsel, biyomedikal ya da sınai uygulamalarda yararlanma yoluna gidilir.