olay örgüsü

romanda, yazarın bilinçli olarak seçip düzenlediği, birbirine bağlı olayların oluşturduğu yapı. Genellikle öyküde olduğundan daha gelişmiş bir anlatım düzeni gerektirir. E.M. Forster Aspects of the Novega (1927; Roman Sanatı, 1982) öyküde olayların “zaman sırası”na göre düzenlendiğini, olay örgüsünde ise “nedensellik”in önem kazandığını yazar.

Olay örgüsüne verilen önem dönemden döneme büyük değişiklik göstermiştir. Örneğin, Aristoteles Poetika’da olay örgüsüne (mythos), öncelikli bir yer vermiş ve onu tragedyanın “ruhu” olarak ele almışsa da, sonraki çoğu eleştirmen olay örgüsüne daha teknik bir işlev yüklemiştir. Romantizm döneminde olay örgüsü romanın içeriğini bir arada tutan bir taslağa indirgenmiş, bir yapıtın taslağının bir başkasıyla değiştirilebilir ya da başka yapıtlarda da kullanılabilir olduğu, olay örgüsünün ancak karakter, diyalog ve öbür öğelerle canlılık kazanabileceği görüşü yaygınlaşmış ve “temel olay örgüleri”nin listelerini içeren kitapların yayımlanmasıyla olay örgüsü iyice önemsizleşmiştir.

Buna karşılık 20. yüzyılda olay örgüsü hareket temelinde yeniden tanımlanmaya çalışılmış ve bazı eleştirmenler Aristoteles’ten yola çıkarak romanda önceliği olay örgüsüne vermişlerdir. Örneğin, eleştirmen Ronald S. Crane’in öncülüğündeki Yeni-Aristotelesçiler (ya da Chicago eleştirmenleri), olay örgüsünü yazarın okurun duygusal tepkilerini denetlemesi (okurda ilgi ya da kaygı uyandırması ve bunu belli bir süre koruması) olarak tanımlamışlardır.