OLİMPİYAT a. (fr olympiade; yun. olym- pias).
1. Antikçağ’da Olympia’da, Yunanlılar arasında Zeus onuruna düzenlenen yarışmalar; her dört yılda bir yapılan uluslararası büyük spor gösterileri. (Olimpiyat oyunları da denir)
2. [Tamlayan olarak] çağdaş Olimpiyat oyunları'yla ilgili olan şeyi belirtir: Olimpiyat rekoru. Olimpiyat amblemi. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Pindaros Olimpiyat oyunları’nı Herakles'in kurduğunu ileri sürerken, Pausanias bu oyunların dört giritli arasında yapılan bir yarışmadan doğduğunu düşünür Ancak Olympia’da düzenlenen oyunların, Antikçağ'ın en ünlü oyunları oldukları ve Delphoi, Nemea ve Korinthos'ta düzenlenen oyunları çok gerilerde bıraktıkları kesindir.
İ.Ö. XI. yy.'da savaş, yunan devletlerini altüst etti. Ölympia’nın bulunduğu Eleia' nın kralı iphitos, Delphoi’deki Pythia'ya danışmaya gitti, Pythia da kendisine "tanrıların çok sevdiği oyunlar"; yeniden düzenlemesi öğüdünü verdi. İphitos, Sparta kralı Lykurgos ile görüştü, Lykurgos, Eleia’nın bütün yunan kentleri tarafından tarafsız devlet olarak kabul edilmesini kararlaştırdı. Bunun üzerine iphitos, her dört yılda bir Olympia'da yapılan atletik oyunları başlattı. Yunanlılar Ölimpiyat takvimini ancak 776'dan sonra benimsediler, oyunlar tarihine ancak bundan sonra girildi. Bu tarih Olympia'daki ilk stadion yarışını kazanan Koroibos’un adının taşa yazıldığı tarihti. Başlangıçta oyunlar bir tek yarışmayı, 192, 27, m uzunluğundaki stadion yarışını (dromos) kapsıyor ve yalnız bir gün sürüyordu; sonra olimpiyatlar birbirini izledikçe ilgi büyüdü, bütün yunan devletleri bu oyunlara katıldılar, böylece birliklerinin bilincine vardılar. Oyunlar yapılırken bir ay süresince savaşlar ve çatışmalar duruyordu, seyirciler Ölympia’ya akın ediyor ve kaynaşma, stadion ve hipodromun atletlere, yargıçlara ve rahiplere ayrılan kutsal yer çevresinde doruğuna varıyordu. İ.Ö. 350’de kesin biçimlerini alan oyunlara yalnız özgür yunanlı yurttaşlar katılabiliyor, köleler, metoikoslar, mahkûmlar ve antlarını bozanlar katılamıyorlardı. Katılanlar, oyunlardan önce Olympioyunları’nın a ya yakın bir kent olan Elis'te on aylık bir açılış töreni alıştırmadan sonra bir aylık bir staj görüyorlardı. Oyun alanına alınmayan kadınları n kendilerine özgü oyunları vardı, genç kızlar oyunlara girebiliyordu. Oyunların programı, olimpiyatlar boyunca zenginleşti. Yarışlar stadion'dan (192,27 m) çift stadion'a (diaulos), çift stadion'dan 24 stadion'a kadar uzadı. İ.Ö. 708’de beş dalda (koşu, uzun atlama, disk atma, cirit atma ve yumruk dövüşü) yapılan yarışmaları kapsayan pentatlonla birlikte araba yarışı ve pancratium da ortaya çıktı. İ.Ö. 472'de doruk noktalarına varan oyunlar 5 gün sürüyordu. Oyunlar hem Zeus onuruna, hem de öteki tanrı ve kahramanları kutsamak için bazı kurbanlar ve dinsel törenlerden sonra başlıyordu. Yarışmacılar Zeus sunağında, hile yapmayacaklarına ant içiyorlardı. Atletler çıplak olarak ortaya çıkıyor ve bir sunucu, onları adları ve yurtlarıyla tanıtıyordu. Geçiş sırası kurayla belirleniyor, hellanodikesler ya da hakemler galipleri saptıyor, galiplerin adları ilan ediliyor, kendilerine ödül olarak bir zeytin dalı ya da çelengi veriliyordu. Kentlerine dönüşlerinde de bir zafer töreniyle karşılanıyor, Altis alanına heykelleri dikiliyor, şairler onlar için odlar yazıyor ve yaşamları boyunca saygı görüyor, ayrıcalıklardan yararlanıyorlardı.
Oyunların başarısı hızla yozlaşmalarına yol açtı. İ.Ö. 393'te imparator Theodosius I, paganlığın simgesi oldukları gerekçesiyle olimpiyatları yasakladı.

• Çağdaş Olimpiyat oyunları. Olmypia si- tini ortaya çıkarmak için ilk ciddi araştırmalar, 1825-1830 yılları arasında yapıldı. 1859-1870 arasında antik oyunları canlandırmak için bazı girişimlerde bulunulduy- sa da, bunlar tiyatro ve folklor parodilerinden öteye geçemedi. Olimpiyat oyunları’nı yenileştirme düşüncesini, Antik Yunanistan’dan olduğu kadar Thomas Arnold'un İngiltere'deki yeni pedagojik yöntemlerinden de etkilenen ve ülkeler arasında kültür alışverişinin aracı olarak spora uluslararası bir nitelik kazandırılmasını savunan baron Pierre de Courbertin gerçekleştirdi. Bu yenileştirme 23 haziran 1894'te Sorbonne’un büyük anfisindeki törensel bir oturum sırasında ilan edildi. Yeni çağın ilk oyunları, 1894'te, on beş üyelik ilk Uluslararası olimpiyat komitesi kurulduktan sonra, 1896'da Yunanistan' da, Atina'da düzenlendi. Oyunlar her dört yılda bir yinelendi. Yaz Olimpiyat oyunları, Antikçağ'dakinin tersine, her seferinde bir başka kentte düzenleniyordu. Oyunlar 1896'dan sonra, iki dünya savaşına rastlayan 1916, 1940 ve 1944 tarihleri dışında düzenli bir biçimde gerçekleştirildi. İlk kez 1924'te Chamonix-Mont-Blanc'da düzenlenen Kış Olimpiyat oyunları, o tarihten beri yaz oyunlarıyla aynı yıl içinde düzenlenmektedir.
Oyunların örgütlenmesi, Uluslararası olimpiyat komitesi tarafından bir kente verilmekte ve spor karşılaşmalarının denetimi, uluslararası spor federasyonları tarafından sağlanmaktadır. Bununla birlikte Uluslararası olimpiyat komitesi, oyunların en üst hakemliğini de elinde tutmaktadır. 1896'dan sonra spor dallarının, yarışmaların ve yarışmacıların sayıları arttı. Günümüzde oyunların programında, Uluslararası olimpiyat komitesi tarafından kabul edilen 25 spor dalı yer almaktadır. Bu sayı değişmektedir.
Olimpiyat oyunları XIX. yy.'dan beri Pierre de Courbertin'in öngördüğü ve istediği bir tören ve protokol çerçevesinde düzenlenmektedir. iki hafta süren oyunlar, bir açılış töreniyle başlamakta, bu tören sırasında Olympia'da tutuşturulan olimpiyat ateşi yol boyunca birçok atlet tarafından elden ele taşındıktan sonra oyun alanına getirilirken (bu ateş bütün oyunlar boyunca oyun alanına egemen bir çanak içinde yanmayı sürdürür), beş halkalı olimpiyat bayrağı da en yüksek göndere çekilir, ardından olimpiyat marşı çalınır ve bütün yarışmacılar adına bir atlet ant içer. Oyunlar bir kapanış töreniyle sona erer.
Çeşitli yarışmaların birincileri altın, İkincileri gümüş ve üçüncüleri de bronz madalya alırlarken, birinci gelen atletin ülkesinin ulusal marşı çalınır ve ülkesinin bayrağı göndere çekilir. Oyunlara Ulusal olimpiyat komiteleri'nce temsil edilen 183 ülke katılabilir. Genellikle siyaset, ırk ve milliyet kökenli birtakım ağır sorunlar, zaman zaman oyunların gerçekleşmesine gölge düşürebilmektedir (özellikle Berlin, Münih ve Moskova'da olduğu gibi). örgütlemenin büyüklüğü, henüz gelişme yolundaki ülkelerin bu oyunları örgütleyebilmelerini engelleyen iktisadi ve mali yatırımlara yol açmaktadır.

Olimpiyat oyunları
yaz
1896 Atina (Yunanistan)
1900 Paris (Fransa)
1904 Saint Louis (ABD)
1908 Londra (Büyük Britanya)
1912 Stockholm (İsveç)
1920 Anvers (Belçika)
1924 Paris (Fransa)
1928 Amsterdam (Hollanda)
1932 Los Angeles (ABD)
1936 Berlin (Almanya)
1948 Londra (Büyük Britanya)
1952 Helsinki (Finlandiya)
1956 Melbourne (Avustralya)
1960 Roma (İtalya)
1964 Tokyo (Japonya)
1968 Mexico (Meksika)
1972 Münih (AFC)
1976 Montröal (Kanada)
1980 Moskova (SSCB)
1984 Los Angeles (ABD)
1988 Seul (Güney Kore)
1984 Los Angeles (ABD)
1988 Seul (Güney Kore)
1992 Barcelona (Isoanva)
kış
1924 Chamonix-Mont-Blanc (Fransa) 1928 Saint-Moritz (İsviçre)
1932 Lake Placid (ABD)
1936 Garmisch-Partenkirchen (Almanya) 1948 Saint-Moritz (İsviçre)
1952 Oslo (Norveç)
1956 Cortina d'Ampezzo (İtalya)
1960 Squaw Valley (ABD)
1964 innsbruck (Avusturya)
1968 Grenoble (Fransa)
1972 Sapporo (Japonya)
1976 innsbruck (Avusturya)
1980 Lake Placid (ABD)
1984 Saraybosna (Yugoslavya)
1988 Calgary (Kanada)
1984 Saraybosna (Yugoslavya)
1988 Calgary (Kanada)
1992 Albertville (Fransa)

• Türkiye, modern olimpiyatların ilki olan 1896 (Atina) Olimpiyat oyunları'na pehlivan Koç Mehmet ile katılmak istemesine karşın, OsmanlI devleti Uluslararası Olimpiyat komitesi'nde (CİO) temsil edilmediğinden yarışmalara alınmadı. Resmi olarak olimpiyatlara katılan ilk türk sporcu, modern olimpiyatların kurucusu olan Pierre de Courbertin'in mihmandarlığını yapmış olan rum okulu öğrencilerinden Mullos Efendi'dir. Kalabalık bir sporcu grubuyla katıldığımız ilk olimpiyat ise 1924 Paris Ölimpiyat oyunları oldu (atletizm, bisiklet, eskrim, futbol ve güreş). Olimpiyat oyunları'nda kazanılan ilk madalya ise 1936 Berlin Olimpiyat oyunları'nda Yaşar Erkan’ın (greko romen güreş) aldığı altın madalyadır. Günümüze kadar madalya alan türk sporcuları şunlardır:

Yaşar Erkan 1936 grekoromen (altın)
Ahmet Kireççi 1936 serbest (bronz)
Ruhi Sarıalp 1948 üç adım atlama (bronz)
Kenan Olcay 1948 grekoromen (gümüş)
Halil Kaya 1948 grekoromen (bronz)
Mehmet Oktav 1948 grekoromen (altın)
Muhlis Tayfur 1948 grekoromen (gümüş)
Ahmet Kireççi 1948 grekoromen (altın)
Halit Balamir 1948 serbest (gümüş)
Nasuh Akar 1948 serbest (altın)
Gazanfer Bilge 1948 serbest (altın)
Celal Atik 1948 serbest (altın)
Yaşar Doğu 1948 serbest (altın)
Adil Candemir 1948 serbest (gümüş)
Haşan Gemici 1952 serbest (altın)
Bayram Şit 1952 serbest (altın)
Adil Atan Dursun Ali 1952 serbest (bronz)
Eğribaş 1956 grekoromen (bronz)
Rıza Doğan 1956 grekoromen (gümüş)
Mithat Bayrak 1956 grekoromen (altın)
Hüseyin Akbaş1956 serbest (bronz)
Mustafa Dağıstanlı 1956 serbest (altın)
İbrahim Zengin1956 serbest (gümüş)
Hamit Kaplan 1956 serbest (altın)
Müzahir Sille 1960 grekoromen (altın)
Mithat Bayrak 1960 grekoromen (altın)
Tevfik Kış 1960 grekoromen (altın)
Ahmet Bilek 1960 serbest (altın)
Mustafa Dağıstanlı 1960 serbest (altın)
İsmail Oğan 1960 serbest (gümüş)
Haşan Güngör 1960 serbest (altın)
İsmet Atlı 1960 serbest (altın)
Hamit Kaplan 1960 serbest (gümüş)
Kâzım Ayvaz 1964 grekoromen (gümüş)
Hüseyin Akbaş1964 serbest (gümüş)
İsmail Oğan 1964 serbest (altın)
Haşan Güngör 1964 serbest (gümüş)
Ahmet Ayık 1964 serbest (gümüş)
Hamit Kaplan 1964 serbest (bronz)
Mahmut Atalay1968 serbest (altın)
Ahmet Ayık 1968 serbest (altın)
Vehbi Akdağ 1972 serbest (gümüş)
Eyüp Can 1984 boks (bronz)
Turgut Ay kaç 1984 , boks (bronz)
Ayhan Taşkın Naim 1984 serbest (bronz)
Süleymanoğlu 1988 halter (altın)
(dünya ve olimpiyat rekoru)
Necmi Gençalp1988 serbest (gümüş)
M. Akif Pirim Naim 1992 grekoromen (altın)
Süleymanoğlu 1992 halter (altın)
Hakkış Başar 1992 grekoromen (gümüş)
Ali Kayalı 1992 serbest bronz)
Kenan Şimşek 1992 serbest (bronz)
Hülya Şenyurt 1992 judo (bronz)

Olimpiyat komita. (Uluslararası), 1894 yılında baron Pierre de Courber- tin'in girişimiyle oluşan ve Olimpiyat oyunları'nın düzenlenmesini gerçekleştiren kuruluş. Komitenin günümüzde, 1992'de Uluslararası olimpiyat komitesi tarafından resmen tanınan 183 ülkeden seçilmiş 100'ü aşkın üyesi vardır. Bu üyeler ülkelerinden bağımsız olarak Komite ve oyunları temsil eder, kendi aralarından bir başkan seçerler. Komitenin merkezi Lozan kentidir. 1980 yılından bu yana Uluslararası olimpiyat komitesine Ispanyol J. A. Samaranch başkanlık etmektedir.
Olimpiyat komitesi (Türkiye Milli), Türkiye'de Olimpiyat oyunları'yla ilgili etkinlikleri düzenleyen komite. Fransız baron ve Uluslararası olimpiyat komitesi (ICO) başkanı Pierre de Courbertin'in teşvikiyle, Selim Sırrı Tarcan tarafından OsmanlI MIHI olimpiyat komitesi adıyla kuruldu (eylül 1908). 1911 yılında resmi üyeliğe kabul edildi. Komitenin çalışmaları 1923-1936 arası Türkiye İdman cemiyetleri ittifakı’nca, 1936-1938 arası Türk spor kurumu’nca, 1938-1962 arası Beden terbiyesi genel müdürlüğü'nce yürütüldü. 2 mayıs 1962'de bağımsızlık kazandı. 1992'de, 2000 olimpiyatlarının İstanbul'da yapılması için Uluslararası Olimpiyat komitesi'ne başvurdu.