HAMMURABİ
I. Babil hanedanının altıncı kralı
(I.Û. 1793-1750).

Yalnızca büyük kentin çevresinde sınırlı bir alan (6 000 km2) devralan Hammurabi önce kral Şamşi-Adad l'in (öl. 1781'e doğr.) bağımlı bir müttefikiydi. Ur’u ve isin’i kral Larsa' dan bu sırada aldı. Sonra 18 yıl boyunca ihtiyatlı bir dış siyaset izledi ve müttefiklerinin askeri birliklerini kullandı. 1763'ten başlayarak bir dizi zafer kazandı ve öteki Mezopotamya krallıklarını yıktı: Larsa (1762), Mari (1758), Eşnuna (1755), Asur (1754 ?). Son yıllarını, Aşağı Mezopotamya’yı tek bir yönetim ve yasalar altında birleştirmeye ayırdı; Hammurabi kanunu bu dönemde kaleme alındı.

Hammurabi kanunu

Hammurabi tarafından yayımlanan babil metni. En eksiksiz biçimi, Sus kentinde bulunan (1901-1902) ve Louvre müzesi'nde saklanan bir diyorit dikme taş üstüne kazılıdır. Tepe bölümünde, güneş-tanrı ve adalet üstadı Şamaş'a tapan Hammurabi'yi gösteren bir kabartma yer alır. Kralın, halkları için duyduğu içten ilgiyi yücelten başlangıç ve son bölümleri eski bir dille yazılmıştır; oysa, yasanın 282 maddesi, hukukun kendine özgü terimlerinin kullanılmadığı açık bir dille kaleme alınmıştır. Hammurabi kanunu, hukuk kayıtlarına geçmiş kararlardan esinlenen babil yasalarında yapılan bir dizi değişiklikten meydana gelmiştir.

Kanun, toplumu, hakları ve yükümlülükleri bulundukları mevkiyle orantılı üç hukuksal sınıfa ayırır: avilum (üstün “insan", soylu), muşkenum (sıradan insan), var- dum (köle). Bedensel yaralama durumunda şiddet eğer bir avilum'a yönelikse çok daha sert biçimde cezalandırılırdı; herkesin önünde hakaret etme durumunda, bu suçu işleyen avilum en ağır maddi tazminat cezasına çarptırılırdı. Parasal ve fiziki cezaların olağanüstü ağırlığı, bunların caydırma önlemleri olabileceğini düşündürmektedir. Kanun, bazı ücret ve hizmetlerle borç faizleri (tohum için % 33; para için % 20) için bir tavan belirler.

Toprağı kiralayanı toprak sahibine ya da perakendeciyi alacaklıya karşı koruyan bu tarifname ve maddeler, Hammurabi’nin de, toplumsal gerilimleri yatıştırmak ve zayıfla ezilenin koruyucusu gibi görünmek isteyen Mezopotamya kralının bu geleneğini sürdürdüğünü ortaya koyar. Doğu'nun kendi hukukunu, ortak bir zihniyetten esinlenen alışkanlıklardan alması, Hammurabi kanunu ile daha sonraki yasalar (hitit, muşa) arasında var olduğu düşünülen benzerliklerin yeterli nedenidir.