NİZAM a. (ar. nizam).
1. Bir bütünü oluşturan yasa ve kuralların tümü, öğeleri arasındaki uyum; düzen: Dünyanın nizamı böyle. Dünyanın nizamını bozmak.
2. Kural, usul, kaide: Bu hususu yeni nizamlara bağlamak gerekiyor.
3. Sıra, tertip, düzen: işlere bir nizam vermek.
4. Nizama sokmak, nizama koymak, düzen vermek.

—Esk.
1. Bir şeyi düzenleyen kimse.
2. Nizam-üd-din, dine düzen veren kimse.

—Ask. Her birlik ve kuruluşun hareket, hizmet ve etkinliklerinin yasa, yönetmelik ve geleneklere göre yürütülmesi. || Nizam karakolu, silahlı kuvvetlerin birlik, kurum, ordugâh ve kışlalarının yakın güvenliğini sağlamak ve disiplin etkinliklerini yürütmek için görevlendirilen nöbetçi, silahlı birlik. (Bk. ansikl. böl.)

—Ask. denize. Bir savaş filosunun düzenleniş biçimi. || Esas nizam, savaş gemilerinin, belli aralıklarla ve esas numara sırasına uygun olarak pruva ya da borda hattında seyrettikleri düzen. || Gevşek nizam, savaş gemilerinin, nizam içindeki standart mesafelerden daha açık aralıklarla seyretmesi. (Genellikle, dar bir kanal ya da boğazdan geçecek savaş gemileri grubunun, manevra kolaylığı ve emniyeti açısından uyguladığı bir nizamdır.) || Normal nizam, bir filotilayı ya da bir filoyu oluşturan gemilerin, numara sırasıyla seyrettikleri düzen. || Savaş nizamı, bir filonun, düşman filosunu oluşturan gemilere göre en etkin konumu almak için uyguladığı düzen. || Siğil nizamı, genellikle, hücumbotların ve yüksek hızlı torpitobotların, hedefe yaklaşma sırasında kullandıkları nizam biçimi. (Botlar, merkezde bir rehber bot olmak üzere bir V şekli oluşturarak atış mevkisine yaklaşır ve atışını yapan bot ters yönde hızla uzaklaşır.) || Yanaşık nizam, bir filoyu oluşturan gemilerin, mümkün olduğunca birbirine yaklaşarak seyrettikleri düzen. (Eşanl. YANAŞIK DÜZEN.)

—Mim. - DÜZEN.

—ANSİKL. Ask. Herhangi bir bölgede garnizon ya da ordugâhta, yakın güvenliği sürekli olarak sağlamak amacıyla her birlik ya da kurum, kendi içerisinden bir subay ya da astsubay komutasında bir nizam karakolu çıkarmakla yükümlüdür. Bu birlikte görevlendirilecek kuvvetin sayısı, kritik yerlere çıkaracağı nöbetçilerle bunların arasındaki bölgeyi denetleyecek devriyelerin sayısı dikkate alınarak düzenlenir. Nizam karakolunda görevlendirilen personel bütün gün (24 saat) silahlı ve tam teçhizatlı olarak görevi yürütecek biçimde hazır olur. Bu hizmeti yütürütecek kadar gücü bulunmayan birlik ve kurumlar, en yakın nizam karakolundan yararlanır.