KANALİZASYON a. (fr. canalisation). Su işler.
1. Kentlerde pis suları belli bir yere akıtmak amacıyla yeraltında kurulan kanal sistemi; lağım şebekesi.
2. Kanalizasyon borusu, bir yerleşme bölgesinin kullanılmış sularını dış ortama ya da bir arıtma istasyonuna boşaltan ve genellikle yeraltına döşenen boru. (Eşanl. KANAL.) [Bk. ansikl. böl ] |[ Kanalizasyon teknik ve hizmetleri, kullanılmış suları ve artık çamurları boşaltma ve işleme tekniklerinin tümü. (Bk. ansikl. böl.)

—Su işler.
• Kanalizasyon borusu, önceleri karışık sistem çıkış sularının boşaltılması için kimi kez açık kanallardan yapılıyordu, ancak şehirlerin son iki yüzyılda artan nüfus yoğunluğu yeraltı boruhatlarının kullanımını yaygınlaştırdı, iki tür sistem ayırt edilir: ayrık sistem ve birleşik sistem. Ayrık sistemde yağmur suları ve kirli sular birbirinden bağımsız iki şebekede toplanır, birleşik sistemde ise tüm suların karışarak toplandığı bir tek şebeke vardır. Yollan yıkayarak kirlenen yağmur sulannın en azından ilk kısmı işlenmek üzere havuzlarda toplanır. Debinin, yağışlardan kaynaklanan ve aşağıçığırda tesisleri aşırı yüke sokmaksızın karşılanamayacak bölümü, yağmur suyu savaklarıyla doğrudan boşaltılır. Zemin uygun olduğunda, kanalizasyon borusuna bir eğim verilerek çıkış sularının asıltı halindeki maddelerin tümünü sürüklemesi sağlanır: buna sürüklenme denir. Buna olanak yoksa kullanılmış suların piezometrik düzeyinin özel pompalarla yükseltildiği terfi istasyonlarından yararlanılır. Kanalizasyon borularını temizleme en basitinden en yetkinine değin çeşitli mekanik aygıtlarla yapılır; fırça ve küre gibi gereçlerin yanı sıra tarak dubaları, yüksek basınçlı su püskürten otomatik temizleyiciler gibi çok daha gelişmiş düzeneklerden de yararlanılır. Kanalizasyon borularının yapımında kullanılan malzemelerin yüksek iç basınçlara karşı dayanıklı olması gerekmez, ancak korozyo- na ve özellikle de ulaşım yollarının etkisinden kaynaklanan basınç kırılmasına karşı dayanım göstermesi gerekir. Genellikle asbestli çimento ve cam elyafıyla pekiştirilmiş plastik malzemeler kullanılır. Yasalar uyarınca boşaltılan çıkış sularının sıcaklık, pH vb. bakımından belli sınırlarda kalması ve lağımcılara zarar verebileck hiçbir madde içermemesi gerekir: bu nedenle birçok sanayi kuruluşu çıkış sularını genel şebekeye boşaltmadan önce işlemek zorundadır.

• Kanalizasyon teknik ve hizmetleri. Kanalizasyon teknik ve hizmetlerinde şu hizmetler ayırt edilir:
—kullanılmış sular ile yağmur sularını toplama ve bir işleme istasyonuna götürme ya da dış ortama atma; bu tür şebekeler çok çeşitli malzemelerden (dökme demir, asbestli çimento, plastik malzemeler-vb.) yapılabilen borulardan ve giriş rögarları, pompalama istasyonları, havuzlar ve yağmur suyu savakları vb. gibi ek yapılardan oluşur;
—kullanılmış suları işleme genellikle üç aşamada uygulanır: mekanik aşama (ızgara temizleme, yağ tutma), biyolojik aşama (bakteri yatakları, aktif çamurlar) ve durultma; dış ortamın daha iyi korunması gerektiğinde bu işlemlere üçüncü derece ya da ek bir işlem daha eklenir;
—çamurları işleme ve boşaltma bu çeşitli işlemlerden geriye kalan artıklan (çamurlar) dış ortama atılabilir ya da tarımda yararlanılabilir duruma getirmek için uygulanır. Bu işlemlerin her biri için teknisyenler inceleme bürolarında, yapım ve işletme şirketlerinde görev yaparlar.