Besin nedir? Besin grupları nelerdir?

Gün boyunca tükettiğimiz besinleri yakından tanıyor muyuz? Besin nedir, besin grupları nelerdir, nasıl sınıflandırılır?
Besinler; içerdikleri enerji, karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve mineral içeriklerine göre sınıflandırılır. Besinlerin içerdiği enerji; karbonhidrat, yağ ve proteinden kaynaklanır. Vitamin ve mineraller ile su ise enerji içermez.

Besinlerin yapısında neler bulunur?

Karbonhidratlar
Karbonhidratlar, vücudumuzun temel enerji kaynağıdır. 1 gr karbonhidrat, yaklaşık olarak 4 kalori enerji verir. Karbonhidratlar vücutta sıvı dengesinin sürdürülmesi açısından da önemlidir. Karbonhidrat içeriği açısından zengin olan besinler; tahıl ve tahıl ürünleri, sebze, meyve ve kuru baklagillerdir. Süt ve süt ürünleri de bir miktar karbonhidrat içerirler.


Proteinler
Proteinler, doku yapı ve onarımı için gerekli olan besin öğeleridir. 1 gr protein yaklaşık olarak 4 kalori enerji içerir. Proteinler, vücudumuzun birçok bölümünde bulunur ve vücudun denge içinde çalışmasını sağlar. Vücudumuzda yer alan birçok hormonun da yapısı proteinden oluşur. Protein içeren besinler; hayvansal kaynaklı ve bitkisel kaynaklı olarak iki grupta incelenir. Hayvansal kaynaklı proteinlerin vücutta gösterdikleri fayda, bitkisel kaynaklı proteinlere göre daha fazladır. Protein açısından zengin olan besinler; süt ve süt ürünleri, et ve et çeşitleri, yumurta, tahıl ve tahıl ürünleri ile kuru baklagiller ve kuruyemişlerdir.

Yağlar
Yağlar, vücudumuza enerji üretmek için gereklidir. Enerji üretiminin yanı sıra hücrelerin ve bazı hormonların yapısında da yağ bulunur. Yağlar ayrıca, yağda emilen vitaminler olan A, D, E, K vitaminlerinin vücutta kullanılmasını sağlar. Beyin ve göz gelişimi için de yağlar gerekir.
Yağların içerisinde bulunan yağ asitleri; doymuş ve doymamış olarak iki gruba ayrılır. Doymuş yağ asitleri genellikle katı yağlarda, doymamış yağ asitleri ise sıvı yağlar ile balıkta bulunur. Yağların gereğinden fazla tüketilmesi şişmanlık ile kalp-damar sağlığının bozulmasına neden olabilir. Yağların yetersiz miktarda tüketimi ise vitamin yetersizliklerine ve buna bağlı sağlık sorunlarına yol açabilir.


Vitaminler ve mineraller
Besinlerde yer alan vitamin ve minerallerin, vücutta birçok görevi vardır. Vitamin ve mineraller, kısaca vücut işlevlerinin düzgün olarak yürütülmesinde görev alırlar. Besinlerde birbirinden farklı türlerde vitamin ve mineraller yer alır.

Besinler içeriklerine göre kaça ayrılır?

Besinler içeriklerine göre 4 ana gruba ayrılır. Bu dört grup dışında yağlar ve şekerlerden oluşan beşinci bir grup daha vardır.
Dört ana besin grubu ve özellikleri şu şekildedir:

1. Grup: Et ve benzeri besinler:

Bu grupta kırmızı et, tavuk ve hindi eti, balıketi ve diğer et ürünleri yer alır. Et ürünlerinin yanı sıra kuru baklagiller ve yumurta da bu grupta bulunur. Bu grup; doku yapı ve onarımında kullanılan ve büyüme için kesinlikle gerekli olan protein; eksikliğinde kansızlık oluşan demir minerali; vücudumuzda bulunan birçok enzimin yapısında bulunan çinko ve özellikle sinir sistemi üzerinde önemli etkileri olan B grubu vitaminleri yönünden zengindir. Et ürünleri, -özellikle kırmızı et- vücudumuzun daha kolay kullanabileceği demir türünü içerir. Kuru baklagiller ise zengin posa kaynağıdır. Yumurta, örnek bir protein kaynağı olarak adlandırılmakla birlikte; anne sütünden sonra bütün besinler içinde en değerli protein kaynağıdır.

2. Grup: Süt ve süt ürünleri:

Süt, yoğurt, peynir çeşitleri, ayran ve kefir bu grupta yer alır. Süt ve süt ürünleri, protein ile kemiklerin gelişmesi ve korunması için çok önemli olan kalsiyum minerali açısından zengindir. Bu besin grubu, ayrıca bazı yağ türleri ve vitaminler için de önemli bir kaynaktır.

3. Grup: Tahıl ve tahıl ürünleri:

Bu grupta en çok tüketilen besin ekmektir. Ekmeğin yanı sıra pirinç, makarna, buğday, arpa, çavdar, yulaf, yarma, bulgur ve un da bu grupta yer alır. Bu besinler, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamakta önem taşımakla beraber; en iyi karbonhidrat kaynağıdır. İşlenmemiş halde tüketilen tahıl ürünler ile kepekli mamuller, işlenmiş ürünlere nazaran daha fazla B vitamini içerir.

4. Grup: Sebze ve meyveler:

Akla gelen bütün taze ve kurutulmuş sebze ve meyveler bu grupta yer alır. Taze sebze ve meyvelerin yüzde 80-90’ı su içerdiği için enerjileri düşüktür. Sebze ve meyveler aynı zamanda, iyi birer C vitamini ve posa kaynağıdır.
Beşinci grup ise yağlar ve şekerlerdir. Saf şekerler (sofra şekeri), sadece boş enerji kaynağı olup; vitamin ve mineral içermezler. Yağlar ise iyi birer enerji kaynağıdır ve bazı yağ asitleri sinir sistemi gelişimi için önemlidir. Sınırlı tüketimi önerilen tereyağı A vitamini yönünden; sıvı yağlar ise E vitamini açısından zengindir.