MsXLabs & Büyük L.
AĞIT a. (ağmak, yükselmek’ten). 1. Birinin ölümünden ya da büyük bir yıkımdan sonra geride kalanların ölen ya da ölenlerle ilgili acılarını, düşüncelerini, duygularını dile getiren ezgili söz, şiir; Bir kimsenin ardından ağıtlar yakmak, söylemek. (Bk. ansikl. böl.) —2. Ağlama, sızlama: Kes artık şu ağıdı da olanları anlat —Halk ed. Bir ölünün ya da acıklı bir olayın ardından, sekiz heceli dörtlükler halinde söylenen ve özel bir ezgiyle okunan şiir. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Folk. Anadolu’da çok yaygın olan ağıt söyleme geleneğinin geçmişi, şamanlığa değin uzanır. Kimi yörelerde ölenin başucunda toplanan kadınlar, sırayla ağıt söyler, ölü gömüldükten sonra ağıtlar da sona erer. Kimi yörelerdeyse cenaze evden çıktıktan sonra ağıtlar başlar. Ağıt söylemeyi meslek edinmiş ağıtçı, ağlayıcı, matemci ya da yasçı denen kadınlar vardır. Ağıtçılar ölü evinde toplanır, ölenin eşyalarını teker teker odada- kilere gösterip dövünerek ağıtlar söylerler. Ölenin kişiliği, yaşı, konumu ve ölüm biçimine göre, kimi zaman ağıtların bir hafta ya da daha uzun sürdüğü olur. —Halk. ed. Ağıt, öteki halk şiiri türlerine göre biraz daha özgürce uyaklanır ve çoğunun ilk söyleyeni bir süre geçtikten sonra unutulur. Daha çok Orta ve Güney Anadolu'da Atşar ve Türkmen kökenli toplumlarda, belli geleneksel eylemlere uyularak, ölünün başında ya da gömüldükten sonra, genellikle kadınlar tarafından söylenir. Ağıt'a islamiyetten önce "sagu”, Azerbaycan'da "ağı", Kerkük Türkleri’nde "sazlamağ", türkmencede "ağı", "tavs” yada "tavşa” denirdi. Âşıkların da ağıt olarak adlandırılan sekiz ve on bir heceli ya da aruzla söylenmiş şiirleri vardır. Ağıt söyleme geleneği, eski Türkler'de ölenin ardından düzenlenen yuğ törenlerindeki sagu söyleme geleneğinin günümüze gelmiş biçimi sayılmaktadır. Anadolu ağıtlarında ölenin kişiliği, toplumdaki önemi ve bu kişinin ölümü dolayısıyla duyulan üzüntü, yer ve zaman göz önünde tutularak dile getirilir.
Ağıt, Yıimaz Güney in oynayıp yönettiği türk filmi (1971). Güney-Doğu'da bir kaçakçı çetesinin dünyasını, kıyısında yaşadığı toplumla çelişkilerini ve trajik yazgısını işleyen film, Arif Erkin'in müzik, Gani Turanlı'nın renkli görüntü çalışmalarıyla insan dramı üzerine kurulu bir destan niteliği kazanır. 1971 Adana "altın koza" ulusal film şenliği "en iyi film" ödülü.
