İkili Yıldız Sisteminde Gezegen Oluşumu

İkili Yıldız Çevresinde Gezegen Oluşumu
Yıldızlararası Kütle Çekim ve Gezegen Oluşumu

Gökbilimciler bir çift yıldızın çevresinde hilal şeklinde toz yoğunluklu ve gaz yoksulu bir alan keşfetti. Bu alan daha önce ALMA dizisi ile gözlenmiş ve büyük yankı uyandırmıştı. Şimdi araştırma biraz daha derinleşmiş görünüyor.Gökbilimciler ikili yıldız sistemlerinde gezegenlerin nasıl oluştuğunu uzun bir zamandır düşünmektedir. Eldeki verilerle öngörülen modeller, yıldızların arasındaki kütle çekim savaşı nedeniyle ikilinin arasından fırlayan ya da yıldızın doğumu sırasında dışarı attığı malzemeden sıradışı yörüngelere sahip gezegen oluştuğu yönündedir. Gözlemsel kanıtlar çift yıldızların çevresinde dolanan gezegenlerin oldukça şaşırtıcı şekilde kararlı yörüngelere sahip olduğunu gösteriyor.HD 142527 çevresindeki gezegen oluşumu gerçekleşen diskin ayrıntıları için Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) kullanıldı. Sistem, 450 ışık yılı uzakta olup Akrep ve Erboğa takımyıldızlarının arasında yer almaktadır.

HD 142527 sistemindeki ana yıldız Güneş’in iki katından daha fazla kütleli iken diğer yıldız Güneş’e göre üçte biri kütlesindedir. Yıldızlar birbirinden Satürn’ün Güneş’e olan uzaklığından biraz daha uzaktadır yaklaşık 1,6 milyar kilometre. Sisteme ait önceki ALMA görüntülerinde iç ve dışta olmak üzere iki disk saptanmıştı. Houston’daki Rice Üniversitesi’nden Andrea Isella: “Bu ikili sistemin koronasından atılan gaz ve tozun gezegen oluşumuna neden olduğu bilinmektedir. ALMA ile alınan yeni görüntülerde disklerde gezegenlerin ve diğer yapıların oluşumuyla ilgili fiziksel değişimlerin ayrıntıları ortaya çıkmaya başladı” diyor.

Gezegenler genç yıldızların dışında, onları saran geniş gaz ve toz diskinin içinde oluşmaktadır. Küçük toz taneleri ve gaz balonları kütle çekim kuvvetiyle bir araya gelerek büyüyüp asteroit ve gezegenleri oluşturur. Buradaki ince noktalar henüz anlaşılmış değil. Gökbilimciler ALMA ile ilkel gezegen disklerini inceleyerek bulmacanın eksik parçalarını çözmeyi ümit ediyor. ALMA’nın yüksek çözünürlükteki görüntüleri HD 142527 çift yıldızının çevresinde geniş eliptik halka olduğunu gösteriyor. Bu halka, yıldızlardan Güneş-Dünya uzaklığının 50 katı gibi inanılmaz bir uzaklıktan itibaren başlamaktadır. Diskte çoğunlukla karbon monoksitin iki formu (13CO ve C180) bulunsa da diskin üçte birini oluşturan hilal şeklindeki yapının daha çok tozdan oluştuğu fark edildi.

Hilal şeklindeki toz bulutu ikili yıldızın kütle çekim kuvvetleri nedeniyle bu şekli almış olabilir ve aynı zamanda bu bilgi gezegen oluşumu için anahtar rol oynuyor olabilir. Isella’ya göre buradaki gaz eksikliği muhtemelen donmuş şekilde toz tanelerin yüzeyinde buz şeklinde ince katman oluşturmasıdır. “Sıcaklık o denli düşüktür ki, gaz donarak buza dönüşmüş olabilir. Bu da toz tanelerinin birbirine yapışarak daha büyük yapılara dönüştürecek katalizör görevi üstlenip ilkel gezegenlerin oluşumuna neden olabilir” diyor Isella. “En az 20 yıldır ilkel gezegen disklerini inceliyorum. Bunları ALMA ile inceleyerek çarpıcı özelliklerini belirlemek istiyorum. Biliyorum ki daha çok sürprizle karşılaşabiliriz.”

Kaynak: NRAO (13 Şubat 2016)

MsXLabs Üye Girişi