ANSİKLOPEDİ a. (yun. egkyklopaide- ia; lat. encyclopaedia 'dan fr. encydopĞ- die).
-Evrensel (genel Ansiklopedi) ya da bir bilgi alanına ilişkin özel (özel Ansiklopedi) bilgilerin tümünün konu ya da abece düzeni içinde sunulduğu yapıt. (Bk. Ansikl. böl.)
-Fels. Hegel'e göre, bütünsel gelişimi ve kademeleşmiş bölümlerinin tümü olarak bilgi alanı. (Bk. Ansikl. böl.)
-ANSİKL. "Ansiklopedi" sözcüğü 1532 yılında yunancadan Rabelais tarafından fransızcaya çevrildi. Eski çağlarda da "Ansiklopedi" niteliği taşıyan yapıtlar vardı. Daha V. yy.'da Marcianus Capella, insan bilgisini oluşturan yedi bilimi tek bir yapıtta topladı: gramer, diyalektik, retorik, geometri, astroloji, aritmetik ve müzik. VII. yy.'da, isidoro de Sevilla'nın yazdığı Etimologias tam bir Ansiklopedidir. IX. yy.'da, Konstanz piskoposu Salomon, bir evrensel sözlük (Dictionarium universale) yazmayı denedi. XIII. yy.'da Vincent de Beauvais, Louis IX'un isteği üzerine Spe-culum majus adlı geniş bir derleme hazırladı. 1606'da, bremenli bir profesör olan Mathias Martins eksiksiz bir Ansik-lopedi'nln planını hazırladı; 1630'da Jo-han Heinrich Alsted, Herborn'da En-cyclopaedia VII tomis distincta'yıyayımladı. Son olarak, Francis Bacon, insan bilgilerini yöntemli bir biçimde sınıflandırarak ilerde daha geniş girişimlere yol açacak temeli oluşturdu.
1674 yılında Moreri, hazırladığı Grand Dictionnaire historique'ın Ansiklopedik bilgilerinde abece sırasını kullandı. P. Bayie Dictionnaire historique et critique'möe (1696-97) aynı yöntemden yararlandı. Ama, abece sırasına göre dizilmiş maddelerin Ansiklopedik bilgilerle tamamlandığı daha kapsamlı yapıtlar XVIII. yy.'da yayımlanmaya başladı. Cizvit papazlarının hazırladığı Dictionnaire de Trâvoux, XVIII. yy. boyunca birbirini izleyen baskılarla tamamlandı. Chambers'in ingilizce Cyclopaedia's\ (Londra, 2 cilt), Fransa' da Diderot ve d'Alembert'in Ansiklopedi' sine temel oluşturdu. Buna karşılık, yayımcı Panckoucke'un 1781'de hazırlatmaya başladığı Encyclopâdie mâthodi-gue'in (166 cilt, 40'ı harita ve çizgi resimler) her cildi ayrı bir konu ya da bilim dalına ayrıldı.
XIX. yy.'da Fransa'da, insan bilgisinin tümünü yöntemli bir biçimde ya da abece sırasına göre özetleyen yapıtlar çoğaldı: 1'Encyclopâdie des gens du monde (1833-1845, 22 a); 1'Encyclopâdie moderne (1846-1851, 30 c. ve 12 ek a); 1'Encyclopâdie du XIXe siâcle (1836 -1859, 28 a); P. Larousse'un le Grand Dictionnaire üniversel du XIXe siecle'i (1866-1876, 15 c. ve 2 eke, ek 1878 ve 1888); Marcelin Berthelot'nun yönettiği la Grande Encyclopâdie (1885-1902, 31 a).
XX. yy.'da Fransa'da Ansiklopedik sözlük geleneğini özellikle şu yapıtlar sürdürdü: Nouveau Larousse illustrâ (1897-1904,7 eve 1 ekc.,1906),Larous-se du XXe siecle (1928-1933, 6 c. ve 1 ek e, 1953), Grand Larousse encyclopâdique (1960-1964, 10 c. ve 2 ek c, 1968 ve 1975) ve Grand dictionnaire encyclopâdique (1982-1985,10 e). Abece sırasına göre hazırlanmış başlıca Ansiklopediler ise Encyclopaedia Univer-salis (1968-1975, 20c, 2eke, 1980; gözden geçirilmiş basımı , 1980) ve Larousse'un yayımladığı la Grande Encyclopâdie idi (1971-1978, 21 c, 1 ek c.\ 1981). Bu arada, maddelerin yöntemli sıralanışı, Anatole de Monzie'nin 1935'te kurduğu, L. Febvre'in yayımını başlattığı, Gaston Berger'nin sürdürdüğü ve 1966'da 21 cilt olarak tamamlanan Encyclopâdie française tarafından kullanıldı. Daha yeni bir yapıt, Raymond ûueneau'nun yönetiminde 1955'te hazırlanmaya başlanan Encyclopâdie de le Plâiade'ön. Bu genel Ansiklopediler dışında, bilgi alanlarından yalnızca birini konu alan pek çok uzmanlık Ansiklopedisi de vardır.
Fransa dışında yayımlanan başlıca Ansiklopediler arasında da şunlar sayılabilir: Amerika'da, The New International Encyclopaedia (2. baskı, New York, 1914 -1930, 27 c.)ve The Encyclopedia Ame-ricana (yeni baskı, 1962, 30 a); İngiltere'de, Wİlliam Smellie'nin büyük Encyclopaedia Britannica's\ (-1. baskı, 1768-1771, 3 c; yeni baskı, Chicago, 1975, 30 a); Almanya'da, Ersch ve Gru-ber tarafından çıkarılan Allgemeine En-cyklopâdie der Wissenschaften und Künste (1818-1890, 167 a), Brockhaus' un 1796-1811 yılları arasında Conversa-tionslexikon adıyla yayımladığı ve sonradan birçok kez Der Grosse Brockhaus (1952-1963, 22 c.) adıyla çıkan Ansiklopedi, Brockhaus Enzyklopâdie (1966 -1974, 20 a),Der Neue Herder (1970 -1979, 14 c.),Meyer'in Der grosse Con-versations-Lexicon'u (1840-1852, 46 a), Meyers enzyklopadisches Lexikon (1971 -1975, 25 c. ve ekler); Avusturya'da, Ös-terreich Lexikon (1966, 2 a); Belçika'da, Grote Nederlandse Larousse Encyclope-die(1971 -1980, 25c. ve 1 eke); Bulgaristan'da, Kratka Bâlgarska Ensiklopedi-ya (1962-1968, 5 a). Öbür ülkelerden İspanya'da, 70 cilt (1905-1933) olarak yayımlanan ve 10 ciltlik ek veren, Espasa'nın Enciclopedia universal ilust-rada europeo-americana's\ ve Gran Enciclopedia Larousse (1967 ve sonrası, 10 c. ve 1 ek a); İtalya'da, Gerolamo Boc-cardo'nun Nuova Enciclopedia popola-re'si (Torino, 1875-1888, 26 c.) ve bunun Stefano Pagliani tarafından yayımlanan 6 ciltlik eki (1888-1899), Giovanni Trecca-ni'nin hazırladığı Enciclopedia italiana di scienze, lettere ed artı(Milano-Roma, 1929-1939, 38 c), istitutodell'Enciclope-dia italiana'nın 1955-1961 arası yayımladığı Dizionario encielopedico italiano (12 c. ve 1 ek c, 1963), bir Rizzoli-La-rousse yayını olan Enciclopedia Universale (1964 ve sonrası, 15 c. ve 1 ek a); Macaristan'da, Üj Magyar Lexikon (1961-62, 6 a); Japonya'da, Şogakukan' in Encyclopedia japonica's\ (1975, 21 a); Hollanda'da, Grote Winkler Prins (1966 -1975, 20 c. ve ek a); Rusya'da, Ent-siklopediçeski Slovar (Petersbu rg, 1890 -1907,82 c. ve 4 ciltlik bir ek), Bolşaya sovyetskaya entsiklopedya (yayımına 1926'da Moskova'da başlandı; 3. baskısı 1970-1978, 30 a). Polonya'nın önemli Ansiklopedileri S. Orgelbrand'ın Encyklo-pedia Powszechna (Varşova, 1859-1868, 28 c.) ile Wielka Encyklopedia Povvszech-naPWN'd\r (1962-1970, 13 c). Bunların dışında, ingilizce yayımlanmış olan Ca-tholic Encyclopaedia (New York, 1907 -1922,17.), İsidore Singer'ın yine ingilizce yayımlanmış The Jewish Encyclopaedia'^ (1901-1906, 12 a), Isaac Landman'ın yayımladığı Universal Jewish Encyclopaedia (New York, 1939-1943, 10 c.) ve Encyclopedia Judaica (1971 -72, 16 c.) ve Leyden ile Paris'te fransızca olarak yayımlanan Encyclopâdie de l'İslam (1960 ve sonrası) belirtilebilir.
Türkiye'de Ansiklopedi. İslam dünyasında Farabi (X. yy.) ve İbni Sina (XI. yy.) ile ilk örneklerini veren Ansiklopedik yapıt geleneği özellikle biyoloji, tıp, coğrafya, astronomi çalışmalarında yoğunlaştı. İhvan-ı safa adı verilen bilimadamları topluluğu X. yy.'da 52 risaleden oluşan bir Ansiklopedi hazırladı. Osmanlılar'da Kazvini'nin yapıtından çevrilen ve çeşitli konuları kapsayan Ansiklopedi niteliğinde Acaib" ül-mahlukat, XV. yy.'da Bedr-i Dilşad'ın.Muradname' si, XVI. yy.'da Taşköprülüzade'nin çağındaki bilimleri sınıflandıran Mevzuat ül-ulüm'u, Nev'i'nin Netâyic ül-fünun'u, XVII. yy.'da Kâtip Çelebi'nin Keşf üz -zünun'u, XVIII.yy.'da Erzurumlu ibrahim Hakkı'nın Marifetname'sıve şuara tezkireleri Ansiklopedik nitelik taşıyan yapıtlar oldu. Modern anlamda ilk Ansiklopedi denemesini Ali Suavi gerçekleştirdi. Kamus ül-ulüm ve'l maarif adını verdiği yapıtını Paris'te çıkardığı Ulûm gazetesinin eki olarak yayımladı (1870). Bu ekler ancak 5 sayıçıktı. 1876'da Beyrut'ta Butrus El -Bustanî'nin yayımlamaya başladığı Dai-ret ül-maarif adlı 11 ciltten oluşan arapça Ansiklopedi 1900'de tamamlanmadan sona erdi. Ahmet Rıfat'ın Lugat-i tarihiye ve coğrafiye adlı 7 ciltlik yapıtı tamamlanmış ilk Ansiklopedi oldu (1881-1882). Şemsettin Sami'nin 6 ciltlik Kamus ül-a'lâm'\ 1889-1898 yılları arasında tamamlandı. Bu Ansiklopedide eski ve yeni coğrafya alanları, tarihsel konular, ünlü kişiler, Doğu ve Batı dünyası ayrıntılı biçimde yansıtıldı. 1890-1894'te tezkire geleneğiyle modern Ansiklopedicilik anlayışını birleştiren ve Osmanlı döneminde yaşışünlü kişilerin biyografilerini veren Mehmet Süreyya'nın 4 ciltlik Sicill-i Osman'ıadlı yapıtı yayımlandı. Seyit Abdülzade Mehmet Tahir ile Serkis Orpilyan'ın hazırladıkları Mahzen ül-ulûm tek ciltte kaldı (1890). Daha sonra coğrafya öğretmeni Ali Cevat'ın Memalik-i Osmaniye'nin musavver tarih ve coğrafya lügati yayımlandı (4 cilt, 1895-1899). Matematikçi Salih Zeki'nin çıkardığı Kamus-ı«yaz/yar tamamlanamadı (1897). Emrullah Efendi'nin hazırladığı Muhit ül -maarif ancak bir cilt yayımlanabildi (1900). Matematikçi Mehmet izzet'in Rehber-i umur-ı beytiye'sıde 3 cilt çıktı (1901-1908). 1913'te Salih Zeki'nin islam matematikçilerinin biyografilerini veren Âsâr-ı bakiye adlı yapıtı 2 cilt olarak yayımlandı, ancak tamamlanamadı. Tarihçi Ali Reşat ve Ali Şeydi, matematikçi Mehmet izzet ve A. Feuillet'in birlikte hazırladıkları Musavver dairet ül-maarif ancak 2 cilt yayımlandı (1913-1915). 1914'te Rıza Tevfik'in (Bölükbaşı) Mufassal kamus-ı felsefe 'sinin -1. cildi çıktı (2. cildi 1920'de yayımlandı). 1915'te Bursalı Mehmet Tahir'in Osmanlı müellifleri'nin -1. cildi çıktı (2. cilt 1920, 3. cilt 1924'te yayımlandı).
Arap harfleriyle basılan son Ansiklopedi Sabiha ve Zekeriya Sertel ile Faik Sabri Duran'ın hazırladıklarıÇocuk Ansiklopedisi oldu (1927-1928). 8 cilt olarak düşünülen Ansiklopedinin 4 cildi yayımlanabildi. (1937'de Tan gazetesince Yeni çocuk Ansiklopedisi adıyla yeniden bastırıldı.) Yeni harflerle basılan ilk genel Ansiklopedi Compton's Pictured Encyclopaedia esas alınarak, Cumhuriyet gazetesinin yayımladığı Hayat Ansiklopedisi oldu (10 cilt, 1932-1936). Hemen aynı yıllarda ibrahim Alaettin Gövsa 4 ciltlik Meşhur adamlar adlı Ansiklopedisini yayımladı (1933-1938). Sadettin Nüzhet Ergun'un Türk şairleri ise yazarın ölümü üzerine 4. ciltte kaldı (1935-1946). M. Fuat Köprülü'nün Türk halk edebiyatı Ansiklopedisi 1935'te tek fasikülde kaldı. Ibnülemin Mahmut Kemal İnan'ın şuara tezkiresi geleneğini yansıtan Son asır türk şairleri (4 cilt, 1940-1953) biyografi Ansiklopedisi niteliğinde gelişti. 1940'ta Eşref Edip Fergan, Ömer Rıza Doğrul, Prof. İsmail Hakkı izmirli ye Prof. Kâmil Miras' tan oluşan bir kurul İslam-Türk Ansiklope-cfe/'nin ilkfasikülünü yayımladı; 1948'de 70 fasikülle ancak A harfinin sonuna gelen çalışma yarım kaldı. 1940'ta İstanbul Üniversitesi edebiyat fakültesi'nde oluşturulan bir kurul tarafından yayımına başlanan islam Ansiklopedisi, "Türk" maddesine ayrılan 4 fasikülü dışında 1986'da tamamlandı. 1943'te Milli eğitim bakanlığıİnönü Ansiklopedisi adıyla büyük çaplı bir genel Ansiklopedi yayımlamaya başladı. 1951'de adı değiştirilerek Türk Ansiklopedisi olan yapıt 1984'te 33 ciltte tamamlandı. 1943'te Milli eğitim bakanlığı'nın özel konulu Ansiklopedi türünde Celal Esat Arseven'e hazırlattığı Sanat Ansiklopedisi 5 ciltte tamamlandı (1943-1954). Ebüzziya matbaası'nın hazırladığı Fen ve sanat halk Ansiklopedisi yayını 16. fasikülde son buldu (1944-1946). Server iskit'in Larous-se MensueT'ıörnek alarak çıkardığı Aylık Ansiklopedi'riın birinci serisi 5 ciltte tamamlandı (1945-1949).
ikinci seri ise -1. ciltte kaldı. 1944'te Reşat Ekrem Koçu'nun hazırladığı istanbul Ansiklopedisi çıkmaya başladı, ancak 2. ciltte yarım kaldı (1944-1947). 1958'de yeniden yayımlanan Ansiklopedi, yazar 1975'te ölünce 11 ciltte G harfinde kaldı. 1944'te Türk hukuk kurumu, Türk hukuk sözlüğü'nüyayımladı. 1946'da ibrahim Alaettin Gövsa Türk meşhurları Ansiklope-disi'ni yayımladı. Mehmet Zeki Pakalın'ın Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, 3 ciltte tamamlandı (1946-1956). Aslan Tufan Yazman ile ismet Alkan'ın yönetimindeki İktisat ve ticaret Ansiklopedisi 11 ciltte tamamlandı (1946-1960). 1947'de İbrahim Alaettin Gövsa, Resimli yeni lügat ve Ansiklopedi'nln ilk fasikülünü çıkardı. Yazar 1949'da ölünce, Server İskit ve Sadun Galip Savcı yönetiminde bir kurul, yapıtı 5 ciltte tamamladı (1954).
1949'da ismail Hakkı Tonguç, iş esasına göre hazırlanmışÖğretmen Ansiklopedi-s/'ni çıkardı, ancak 3. fasikülden sonra yayımını sürdüremedi. Mustafa Namık Çankı'nın 3 ciltlik Büyük felsefe lügati (1954-1959), M. Ekrem Üzümeri, Selami Dinçer, Sadi Kazancı'nın hazırladıkları 6 ciltlik Türkiye Ansiklopedisi (1956-1958) özel konulu Ansiklopediler oldu. Hayat yayınları 6 ciltlik Hayaf Ansiklopedisi 'ni çıkardı (1961-1963). Özellikle 1970'lerden sonra Ansiklopedik yayınlarda gözle görülür bir gelişme oldu. Birçok yayınevi yoğun biçimde Ansiklopedi yayımlamaya başladı. Ansiklopediciliğin, taksitli satış olanaklarıyla kârlı bir yatırım alanı olarak görülmesi, yayınevlerini çeviri ve telif Ansiklopediler basmaya yöneltti. Tek tek kişilerin girişimleri yerine, genel Ansiklopedilerin ancak bir kurulun çalışmasıyla yapılabileceği anlaşıldı. Ansiklopedi yazarlığı yavaş yavaş bir meslek haline geldi. Pek çok yazar, çevirmen, ressam, grafiker, haritacı Ansiklopedilerde kümelendi. Bu yıllarda Arkın kitabevi'nce yayımlanan Cumhuriyet Ansiklopedisi (11 cilt, 1968-1972), May yayınları'nın Sosyalist kültür Ansiklopedisi (8 cilt, 1978-1980) gibi yapıtlar bu alandaki gelişmeyi gösterdi. Meydan gazetecilik ve neşriyat' in 12 ciltten oluşan, daha sonra 2 ek ciltle süren Meydan-Larousse büyük lügat ve Ansiklopedi'si geniş kapsamlı bir genel kültür Ansiklopedisi oldu (1969-1973). Kaynak kitaplar ve Hürriyet gazetesi'nin işbirliğiyle oluşan Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi (4 cilt, 1973-1974) cumhuriyet Türkiyesi'ni bütün yönleriyle konu edinen bir kaynak oldu. 1981-1984 yıllarında Anadolu yayıncılık Türkiye'yi coğrafya, tarih, ekonomi, kültür yaşıyla tanıtan, bütünüyle yerli 11 ciltlik Yurt Ansiklopedi-s/'ni yayımladı. Yine Anadolu yayıncılık tarafından yayımlanan 10 ciltlik Türk ve dünya ünlüleri Ansiklopedisi (1983-1985), Görsel yayınlar'm Anadolu uygarlıkları Ansiklopedisi (6 cilt, 1982), İletişim yayınları'nın 10 ciltte tamamlanan Cumhuriyet dönemi Türkiye Ansiklopedisi (1983-1985) ve Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi (6 cilt, 1985-1986) telif Ansiklopediler arasında yer aldı. Gelişim Hachette alfabetik genel kültür Ansiklopedisi ise hemen bütün alanlarda en son bilgi ve yorumlara ağırlık veren bir çeviri-telif Ansiklopedi olarak tamamlandı (12 cilt, 1983-1986). Gelişim yayınları tarafından Grand dictionnaire encyclopö-dique Larousse'a türkçe sözlük bölümü ve Türkiye'de yazılan maddelerin eklenmesiyle hazırlanan 20 ciltlik Büyük La-rousse sözlük ve Ansiklopedi 6 ekim 1986'da yayımlanmaya başladı, iletişim yayınları'nın çeviri-telif Çağdaş liderler Ansiklopedisi, Ana yayıncılık AŞ ile Encyclopaedia Britannica Inc.'in işbirliğiyle hazırlanan Ana Britannica genel kültür Ansiklopedisi de 1986'da yayımlanmaya başladı.
Türkiye'de yayımlanan Ansiklopediler konularına göre de şöyle sıralanabilir:
Genel Ansiklopediler: Hayat Ansiklopedisi (10 cilt, Cumhuriyet gazetesi yayını, 1932 -1936), Türk Ansiklopedisi (33 cilt, MEB, 1943-1984), Fen ve sanat halk Ansiklopedisi^ 6 fasikül, Ebüzziya basımevi, 1944 -1946, tamamlanamadı), Aylık Ansiklopedi (6 cilt, Server İskit, 1945-1950), Resimli yeni lügat ve Ansiklopedi (5 cilt, ibrahim A. Gövsa, 1947-1954), Hayat Ansiklopedisi (6 cilt, Hayat yayınları, 1961-1963), Ansiklopedik sözlük (3 cilt, İbrahim A. Gövsa, 1967-1968), Cumhuriyet Ansiklopedisi'(11 cilt, Arkın kitabevi, 1968-1972), Meydan-Larousse büyük lügat ve Ansiklopedi (12 cilt, Meydan y., 1969-1976, 1975'te -1. ek cilt, 1985'te 2. ek cilt yayımlandı), Bilimler Ansiklopedisi (A cilt, Arkın kitabevi (1976-1977), Gelişim genel kültür Ansiklopedisi (8 cilt, 1976-1979), Türk ve dünya ünlüleri Ansiklopedisi (10 cilt, Anadolu yayıncılık, 1983-1985), Gelişim Hachette alfabetik genel kültürAnsiklopedisi (12 cilt, 1983-1986).
Çocuk ve gençlik Ansiklopedileri: Yeni çocuk Ansiklopedisi (Sabiha-Zekeriya Sertel, Faik Sabri Duran, Murat Uzdilek, Tan, 1937), Okul ve aile Ansiklopedisi (Naime ve Ahmet Halit Yaşaroğlu, 1940), Keşifler ve icatlar Ansiklopedisi (Doğan kardeş yayınları, 1953), Nebioğlu çocuk Ansiklopedisi (3 cilt, 1954), Fen ve tabiat Ansiklopedisi (Doğan kardeş yayınları, 1955), Yavrukurt Ansiklopedisi (Türkiye yayınevi, 1959-1960), Tarih Ansiklopedisi (Çağatay Uluçay, Doğan kardeş yayınevi, 1961), Resimli bilgi (10 cilt, Hayat yayınevi, 1964 -1967),Okul Ansiklopedisi'(Arkın kitabevi, 1965-1966), Fen Ansiklopedisi ( 2 cilt, Arkın kitabevi, 1966), Hayat hayvanlar Ansiklopedisi (1966), Gökkuşağı(8 cilt, Arkın kitabevi, 1966-1967), Günaydın fen ve tabiat Ansiklopedisi (4 cilt, 1970), Doğan kardeş Ansiklopedisi (1972-1973), Altın bilgi (8 cilt, Başkan yayınları, 1973 -1977), Gelişim alfabetik gençlik Ansiklopedisi (10 cilt, 1980-1982), Gelişim ilkokul Ansiklopedisi (9 cilt, 1984-1986), Gelişim hayvanlar Ansiklopedisi (9 cilt, 1981-1983).
Özel konulu Ansiklopediler (Aile-görgü -kadın): Aile Ansiklopedisi (Danış Remzi Korok, Fahriye Tosun, 1940), Kadın Ansiklopedisi (Ararat yayınevi, 1961), Görgü Ansiklopedisi (Nazım Saltuk, Nevzat Sudioğlu, Okat yayınevi, 1962), Hayat aile Ansiklopedisi (2 cilt, 1964), Modern kadın Ansiklopedisi (2 cilt, Artel neşriyat, 1974), Arkın aile Ansiklopedisi (4 cilt, 1975), Sofra Türk ve dünya yemekleri (Gelişim yayınları, 6 cilt, 1977-1978), Bebeğim ve ben (Gelişim yayınları, 8 cilt, 1984-1985).
Basın: Basın Ansiklopedisi (Füruzan Hüsrev Tökin, 1963), Ansiklopedik edebiyat sözlüğü(Seyit Kemal Karaalioğlu, İnkılap kitabevi, 1969), Türk dili ve edebiyatı Ansiklopedisi (Dergâh yayınevi, 1986'da 6. cildi çıktı, yayımı sürüyor), Türk edebiyatı Ansiklopedisi (Atilla Özkırımlı, Cem yayınevi, 4 cilt, 1982).
Eğitim: İş eğitimi esasına göre hazırlanmış Öğretmen Ansiklopedisi (Hakkı Tonguç, 1949), Öğretmen Ansiklopedisi ve pedagoji sözlüğü(Bir yayınevi, 1953), Eğitim Ansiklopedisi (Arif Gelen, 1966-1967), Ansiklopedik eğitim sözlüğü(Ruşen Alaylıoğlu -Ferhan Oğuzkan, Arif Bolat kitabevi, 1968).
Felsefe: Büyük felsefe lügati (Mustafa Namık Çankı, 3 cilt, 1954 -1959), Felsefe sözlüğü (Orhan Hançerlioğlu, Remzi kitabevi, 1970), Ansiklopedik felsefe sözlüğü(Atilla Tokatlı, Bilgi yayınevi, 1973), Felsefe Ansiklopedisi (Orhan Hançerlioğlu, Remzi kitabevi, 7 cilt, 1976-1980), Filozoflar Ansiklopedisi (Cemil -Sena Ongun, Nebioğlu yayınevi, 4 cilt, 1974-1976).
Güzel sanatlar: Eski eserler Ansiklopedisi (Nurettin Rüştü Büngül, 2 cilt, 1939), Sanat Ansiklopedisi (Celal Esat Arseven, 5 cilt, MEB, 1943-1954), Mitoloji sözlüğü(Azra Erhat, Remzi kitabevi, 1972), Sanat terimleri Ansiklopedisi (Nüzhet islimyeli, 2 cilt, 1973 -1976).
Hukuk: Türk hukuk sözlüğü(Türk hukuk kurumu, 1944), Türk hukuk Ansiklopedisi (Sadi Kazancı, 1962). İktisat: 77-caret ve iktisat Ansiklopedisi (1944, tamamlanamadı), İktisat ve ticaret Ansiklopedisi (İsmet Alkan, Aslan Tufan Yazman, 11 cilt, 1946-1960), Ak iktisat Ansiklopedisi (2 cilt, Ak yayınları, 1972-73).
İslam-Din: İslam Ansiklopedisi (-İslam dünyası tarih, coğrafya, etnografya, biyografi Ansiklopedisi-, 13 cilt, MEB, 1940-1986), Büyük dinler ve mezhepler Ansiklopedisi (Yan matbaası, 1964), inanç sözlüğü(Orhan Hançerlioğlu, Remzi kitabevi, 1975), Resimli büyük dinler tarihi Ansiklopedisi (3 cilt, Gelişim yayınları, 1976 -1977).
Matematik-Bilim-Teknik-Tarım: Mahsul hastalıkları Ansiklopedisi (Nihat İyriboz, Tarım bakanlığı, ^950), Ziraat Ansiklopedisi (Ragıp Ziya Mağden, 3 cilt, 1958-1961), Otomobil Ansiklopedisi (Özbalkan yayınları, 1959), Ansiklopedik fen ve teknik sözlüğü(1963-1964,tamamlanamadı), Ansiklopedik matematik sözlüğü(Kâmil İşcan, 1967), Bilim ve yaş, çağdaş bilim ve teknoloji Ansiklopedisi (6 cilt, Gelişim 'yay\r\\ao 1976 -1978),Nasıl çalışır-Gelişim A 'dan Z'ye bilim teknoloji ve icatlar Ansiklopedisi (7 cilt, 1980-1982).
Tarih-Coğrafya: Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü(3 cilt, Mehmet Zeki Pakalın, 1946-1956), Türkiye Ansiklopedisi (M. Ekrem Üzümeri, Selami Dinçer, Sadi Kazancı, 6 cilt, 1956 -1958), Ansiklopedik coğrafya sözlüğü (Osman Yalçın, Arkın kitabevi, 1957), Resimli osmanlı tarihi Ansiklopedisi(Mithat Sertoğlu, iskit yayınevi, 1958), istanbul Ansiklopedisi (Reşat Ekrem Koçu, 11 cilt, 1944-1973), Yeni Türkiye Ansiklopedisi (Hüsamettin Toros, 1960), Coğrafya sözlüğü(Sami Öngör, MEB, 1961), Atlastı coğrafya Ansiklopedisi (Arkın kitabevi, 1964), Türk giyim kuş sözlüğü(Reşat Ekrem Koçu, 1967), Devletler ve ülkeler Ansiklopedisi (Sami Öngör, Güven basımevi, 1967), Cumhuriyet tarihi Ansiklopedisi (Ekrem Uykucu, 1973), Gelişim büyük coğrafya Ansiklopedisi (10 cilt, 1981:1984), Gelişim dünya atlasları Ansiklopedisi (6 cilt, 1982-1983), Yurt Ansiklopedisi (11 cilt, Anadolu yayıncılık, 1981 ^984),Anadolu uygarlıkları Ansiklopedisi (6 cilt, Görsel yayınlar, 1982), Cumhuriyet dönemi Türkiye Ansiklopedisi (10 cilt, iletişim yayınları, 1983-1985), Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi (6 cilt, iletişim yayınları, 1985-1986), Türk ve dünya tarihi Ansiklopedisi (Gelişim yayınları, 1985-1986). Siyasal bilimler: Dünya politika Ansiklopedisi (Ahmet Angın, 1967), Ansiklopedik politika sözlüğü(Arkın kitabevi, 1975), Devrimler ve karşı devrimler Ansiklopedisi (4 cilt, Gelişim yayınları, 1975), Sosyalist kültür Ansiklopedisi (Atilla Tokatlı, 8 cilt, 1978 :1980), Çağdaş liderler Ansiklopedisi (6 cilt, İletişim yayınları, sürüyor).
Tiyatro-Sinema: Ansiklopedik sinema sözlüğü (Nijat Özön, Arkın kitabevi, 1958), Türk tiyatrosu Ansiklopedisi (Mustafa Nihat Özön, Baha Dürder, Remzi kitabevi, 1967), Arkın sinema Ansiklopedisi (1975). Müzik: Küçük batı müziği Ansiklopedisi (Faruk Yener, iskit yayınevi, 1950), Musiki sözlüğü(Mahmut Ragıp Gazimihal, MEB, 1961), Müzik ve müzisyenler Ansiklopedisi (Vural Sözer, 2 cilt, 1964), Türk musikisi Ansiklopedisi (Yılmaz Öztuna, MEB, 2 cilt, 1969).
Sağlık: Sağlık Ansiklopedisi (Arkın kitabevi, 1963-1964), Eros cinsel bilimler Ansiklopedisi (3 cilt, 1970-1971), Görsel sağlık Ansiklopedisi (5 cilt, 1982), Kadın ve erkek, ruhsal ve cinsel ilişkiler Ansiklopedisi (5 cilt, 1975 -1977), Sağlığımız, herkesin tıp Ansiklopedisi (8 cilt, Gelişim yayınları, 1979-1981), Doktorumuz (Gelişim yayınları, 1985, sürüyor). Spor: Avcılık ve atıcılık Ansiklopedisi (Mehmet Akın Tuzlalıoğlu, 1945), Spor Ansiklopedisi (Cem Atabeyoğlu, 1972).
Ansiklopedi (fr. Encylopödie ou Dictionnaire raisonnö des Sciences, des arts et des mĞtiers) [1751-1772], Yayımcı Le Breton'un sıradan bir yayın olarak tasarladığı Ansiklopedi, Chambers'ın Cyclopaedia'sının çevirisi olacaktı; ama ilk yayın yönetmeni .başrahip Gua de Malves'ın, daha sonra da Diderot'nun (1747) girişimleriyle özgün bir yapıt durumuna geldi. 35 cilt tutan Ansiklopedi' nin yayımı (17 cilt metin, 11 cilt çizgi resimler, 4 ek cilt,'2 cilt dizin ve 1 cilt çizgi resimler eki bulunuyordu), 150 kişinin katkısı (bunlar arasında Voltaire, Montes- quieu, Rousseau, Helvâtius, Condillac, d'Holbach, Daubenton, Marmontel, Du- marsais, Ouesnay, Turgot, le chevalier de Jaucourt vb. vardı) ve 4 yayımcının işbirliğiyle (Le Breton.Briasson.David Laurent, Durand) gerçekleşti ve 1 000 işçinin yirmi beş yıl boyunca geçimini sağladı. Bu girişim aydın, yani varlıklı sınıfın modern bilgilere duyduğu gereksinimi karşılıyordu. Diderot ve çalışma arkadaşları, geleneksel sözlüklerden değişik olarak, örneğin madalyalardan çok ayakkabı imalatı ya da tahıl ticareti gibi konular üzerinde durdular. Ansiklopediciler yeni iktisadi ve toplumsal düaeni hazırlayan çevredendiler; ansiklopedinin 4 000 abonesi arasında,tüccarlat ohbasa bile, hekimler, toprak geliri sahipleri, maliye ve bayındırlık kurumlarında çalışan memurlar vardı. Saraydaki soylular, din adamları ve cizvitler yapıtın yayımlanmasını engellemek,-istediler. Ancak, ayrıntılarda verilen ödünler, yayımcı Le Breton'un becerikliliği, özellikle de Diderot'nun çalışkanlığı sayesinde Ansiklopedi, 1772'de tamamlandı. 1776’dan 1780'e kadar, yayımlcı Panckoucke, Diderot'dan bağımsız olarak, 5 ek cilt ve 2 ciltlik analitik ve açıklamalı bir dizin yayımladı. iş'haVatının ve loncaların sırlarını açıklayan ve bütün dikkati iktisadi ilerleme (üzerinde toplayan Ansiklopedi, en tutucu kimselere,bile ilerici fikirleri aşıladı ve tüm Avrupa’da yeniden basıldı, eklerle zenginleştirildi ve taklit edildi.
MsXLabs.org & Büyük Larousse
Son düzenleyen _Yağmur_; 22 Nisan 2016 08:57
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
