Arama

İsim Çekim Ekleri - Tek Mesaj #3

Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
2 Nisan 2016       Mesaj #3
Safi - avatarı
SMD MiSiM
e. -CE Eşitlik Hâl Eki
İsimlere ve isim soylu kelimelere eklenerek çeşitli anlamlar katar. Türkçe'nin işlek eklerinden biridir. Bu eki alan kelimeler cümlede zarf tümleci ve yüklem olarak kullanılır. Tür olarak da isim, sıfat ve zarf türetir.
  • ben-ce, okul-ca, yurt-ça, sert-çe...
Gibi, benzerlik anlamları katar:
  • Çocukça davranışları vardı.
  • İnsanca hareket etmeliyiz.
Yüklem yapar:
  • Onun davranışları çok zaman delicedir.
Bakımında, yönüyle anlamı katar:
  • O sizden kiloca biraz daha düşük.
  • Akılca birbirinizden farkınız yok.
Göre anlamı katar, edat gibi kullanılır:
  • Sence bu yaptığın doğru mu?
  • Bence bu doğru.
Çokluk, abartma anlamı katar:
  • Evinde yüzlerce kitabı var.
Zaman bildiren isimlere gelerek eşitlik, süresince, boyu anlamı katar:
  • Bu okulda yıllarca çalıştım dedi.
  • O gün sizi saatlerce bekledik.
Birliktelik, beraberlik anlamı katar:
  • Bu kararı sınıfça aldık.
  • Bugün milletçe sevinçliyiz.
Durum bildirir; zarf tümleci yapar:
  • Anlatılanları sessizce dinledi.
  • Düşüncelerini açıkça dile getirdi.
  • Elazığ'dan gizlice ayrıldık.
Küçültme, sınırlandırma anlamı katar:
  • Oralarda yaşlıca bir adam dolaşıyordu.
  • Fatih, büyükçe bir taşı alıp denize atıverdi.
f. -lE Vasıta Hâl Eki
"ile" edatı kaynaklıdır; "i" düşürülerek kullanılır.

Ünlüyle biten kelimelere eklenirken araya y kaynaştırma harfi girer:
  • masa>masa-y-la.
Ünsüzle biten kelimelere eklendiğinde -la, -le şeklindedir:
  • kalem>kalemle.
İsim ve isim soylu kelimelere eklenerek değişik anlamlar katar. Bu eki alan kelimeler cümlede zarf tümleci, edat tümleci ve yüklem olarak kullanılır.
Edat tümleci yapar:
  • Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan. (edat tüml.)
Durum bildirir; zarf tümleci yapar:
  • İşi kolaylıkla başardı.
  • Ayağına gelen topa hızla vurdu.
  • Babasını sevinçle karşıladı.
Yüklem yapar artık bizimledir.

Birliktelik anlamı katar: Öğrencileriyle geziye gitmişti.

Araç, alet bildirir: Arabasıyla evimize kadar getirdi. İğneyle kuyu kazıyorsun.

"ve" bağlacı görevinde kullanılır:
  • Annemle kardeşim buraya geldiler.
  • Baki'yle Fuzuli, 16. yy. şairleridir.
Sebep ve zaman bildirir:
  • Rüzgârın etkisiyle dallar sallandı.
  • Sonbaharın gelmesiyle soğuklar artmıştı.
  • Zilin sesiyle yarışma bitti.
g. -(n) İn İlgi Hâl Eki (tamlayan eki)
İsimleri isimlere bağlayarak tamlama kurmaya yarar.

Bu ek birinci tekil ve çoğul şahıs için "-İm" şeklindedir: ben-im, biz-im.

İsimleri isimlere bağlar:
  • Benim elim kanadı
  • Kitabın yaprağı yırtılmış.
  • Yalancının mumu...
  • Gözlüğün camı...
İsimleri, zamirleri ve sıfat-fiilleri edatlara bağlar:
  • Bunu senin için yaptım dedi.
İsimleri ve zamirleri fiillere bağlar:
  • Birincilik ödülü Atilla'nın oldu.
  • En güzel ve mutlu yıllar sizlerin olsun.
Not: "-dEn" eki tamlayan ekinin yerini tutabilir:
  • öğrencilerin bazıları > öğrencilerden bazıları
  • onların biri > onlardan biri
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
SİLENTİUM EST AURUM