4. -lEr ÇOĞUL EKİ
Cins isimlerine gelerek onların çoğul şekillerini yapar.
Kelimeler arasında ilgi kurmaz:
- dağlar, fikirler, idealler, öğrenciler, dertler...
Özel isimlere getirildiğinde: 1. Aile anlamı katar; -gil ekinin yerine kullanılır, yapım eki görevinde olduğu için ayrılmadan yazılır.
- Yarın Ahmetlere gideceğiz.
- İzmir'e, amcamlara/dedemlere/teyzemlere gideceğiz. (burada özel isme getirilmemiş.)
- Aliler bize gelecekler.
2. Benzerleri anlamı katar, kesme işaretiyle ayırarak yazılır:
- Bu millet nice Fatih'ler, Kemal'ler yetiştirecektir.
- Bu topraklarda ne Çaldıran'lar, ne Ridaniye'ler yaşandı.
3
. Aynı ismi taşıyanları belirtir: - Sınıftaki Ali'ler ayağa kalksın.
- Hüseyin'lerin hepsi buraya gelsin.
4. Abartma anlamı katar: - Çalışmak için ta Almanya'lara gitti.
5. Topluluk kavramı bildirir: - Türkler, Yunanlar, Adanalılar, Konyalılar...
Bunların dışında:
İkilemeler yapar: Abartma anlamı katar, bazen "bir" kelimesiyle birlikte bu anlamı verir: - Ateşler içinde kıvranıyordu.
- O gün dünyalar benim olmuştu.
- Valizler dolusu kitapları ne zaman almıştı.
- Bir kumaşlar almış, görmelisiniz.
- Bir bahçeler var, sözle anlatılmaz.
- Bir zamanlar ne kadar şendik.
Çoğul zamirlere getirilerek tekrar çoğul yapar:Bizler, sizler
Saygı veya alay anlamı katar: - Dostumuz nedense bizi çağırmamışlar.
- Müdür Bey döndüler mi?
"Her" anlamı katar: - Akşamları erken yemek yeriz. (her akşam)
- Sabahları geç kalkarım. (her sabah)
"Yaş" kelimesine getirilerek yaşça yaklaşıklık bildirir: - O zaman henüz sekiz yaşlarında idi.
İyelik üçüncü çoğul eki ve şahıs eki ile karıştırılmamalıdır. - Çocuklar (çoğul eki)
- annelerini (iyelik eki)
- bekliyorlar (şahıs eki).
5. "mİ" SORU EKİ
Hem isimlere hem de fiillere getirilen bir çekim ekidir:
- Gelecek miydin? (fiile)
- Sen misin? (isme)
Her zaman kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır.
Büyük ve küçük sesli uyumu kurallarına uyar:
- Salı mı? Sen mi? O mu? Ölü mü?
Soru ekinden sonra gelen ekler kendisine bitişik yazılır. - Seni çağıran bu çocuk muydu?
Vurguyu kendinden önceki kelimeye aktarır. Yani mi soru ekinden önce gelen kelime vurgulanan kelimedir: - Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?
- Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Soru anlamının dışında başka görevlerde de kullanılır: - Pekiştirme görevinde: Güzel mi güzel bir yer burası.
kaynak: Türk Edebiyatı