Arama

Fiil Çekim Ekleri - Tek Mesaj #7

Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
2 Nisan 2016       Mesaj #7
Safi - avatarı
SMD MiSiM
2- Dilek-Şart Kipi (-sa, -se)

Kip Ekleri

-sa, -se
Nasıl Çekimlenir?
Fiil kök ya da gövdesi + -sa, -se + Şahıs eki
1. Tekil Şahıs, ben dinle – se – m
2. Tekil Şahıs, sen dinle – se – n
3. Tekil Şahıs, o dinle – se

1. Çoğul Şahıs, biz dinle – se – k
2. Çoğul Şahıs, siz dinle – se – niz
3. Çoğul Şahıs, onlar dinle – se – ler
“Uçmak fiilini dilek-şart kipinin 3. çoğul şahsına göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır:
Uç+ sa + nız
Fiile Kazandırdığı Anlamlar
Bu kip, bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğunu göstermek için kullanılabilir. Bu görevi ile cümleye koşul-şart anlamı sağlar, bazen de gerçekleşmesini istediğimiz, dilediğimiz şeyleri ifade ederken bu kipi kullanırız. Bu görevi ile de cümleye dilek anlamı kazandırır.

Dilek-Şart Kipi Örnek Cümleleri
  • Yaz gelse de tatile gitsek. (Koşul= Tatile gitmenin koşulu yazın gelmesidir.)
  • Keşke bu yaz ehliyet kursuna yazılsam. (Dilek)
  • Biraz gayret etsen şu kemanı çalabileceksin. (Koşul=Gitar çalabilmesinin koşulu gayret etmesidir.)
  • Yârim yanımda olsa da baksam gözlerine doyasıya. (Dilek)
Dilek-Şart Kipini Olumsuz Çekimi
Fiil kök ya da gövdesi + Olumsuzluk eki (-ma, -me) + -sa, -se + Şahıs eki
“Biriktirmek ve koşmak” fiillerinin olumsuzunu, dilek şart kipinin tüm şahıslara göre çekimleyelim:
  • Biriktir – se – m
  • Biriktir – se – n
  • Biriktir – se
  • Biriktir – se – k
  • Biriktir – se – niz
  • Biriktir – se – ler
  • Koş – ma – sa – m
  • Koş – ma – sa – n
  • Koş – ma – sa
  • Koş – ma – sa – k
  • Koş – ma – sa – nız
  • Koş – ma – sa – lar

3- İstek Kipi (-a, -e)

Kip Ekleri

-a, -e
Nasıl Çekimlenir?
Fiil kök ya da gövdesi + -a, -e + Şahıs eki
1. Tekil Şahıs, ben gönder – e – (y)im
2. Tekil Şahıs, sen gönder – e – sin
3. Tekil Şahıs, o gönder – e

1. Çoğul Şahıs, biz gönder – e – lim
2. Çoğul Şahıs, siz gönder – e – siniz
3. Çoğul Şahıs, onlar gönder – e – ler
“Gülümsemek fiilini istek kipinin 1. tekil şahsına göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır:
Gülümse+ (y)e + (y)im = (İki sesli harf yan yana gelemeyeceği için her iki ekte de kaynaştırma harfi (y) kullanılmıştır.)
Fiile Kazandırdığı Anlamlar
Bu kip ile konuşan kişi, bir işin, oluşun veya hareketin gerçekleşmesini istemektedir.

İstek Kipi Örnekleri
  • Artık hapşırayım da rahatlayayım.
  • Fazlaca ağaç dikelim ki şehrimiz nefes alsın.
  • Resmini duvarımdan indireyim diyorum, yapamıyorum…
  • Biriktirdiğiniz paraları bankaya yatırasınız.
İstek Kipinin Olumsuz Çekimi
Fiil kök ya da gövdesi +Olumsuzluk eki (-ma, -me) + - a, -e + Şahıs eki
“Tırmanmak ve geçmek” fiillerinin olumsuzunu, istek kipinin tüm şahıslara göre çekimleyelim:
  • Tırman – ma – (y)a – (y)ım
  • Tırman – ma – (y)a – sın
  • Tırman – ma – (y)a
  • Tırman – ma – (y)a – lım
  • Tırman – ma – (y)a – sınız
  • Tırman – ma – (y)a – lar
  • Geç – me – (y)e – (y)im
  • Geç – me – (y)e – sin
  • Geç – me – (y)e
  • Geç – me – (y)e – lim
  • Geç – me – (y)e – siniz
  • Geç – me – (y)e – ler

4- Emir Kipi (kip eki yoktur)
Kip Ekleri
Kip eki yoktur yalnızca şahıs ekleri ile çekimi vardır. Kendine emir verme anlamı oluştuğundan 1. tekil ve 1. çoğul şahıslar için emir çekimi bulunmaz. 2. tekil şahsında ise şahıs eki kullanılmadan sadece fiil kök ya da gövdesi ile çekimleme yapılır.

Nasıl Çekimlenir?
Fiil kök ya da gövdesi + Şahıs eki
1. Tekil Şahıs, ben ———
2. Tekil Şahıs, sen Kapat
3. Tekil Şahıs, o Kapat – sın

1. Çoğul Şahıs, biz ———
2. Çoğul Şahıs, siz Kapat – ın
3. Çoğul Şahıs, onlar Kapat – sınlar
“Savaşmak” fiilini emir kipinin 3. tekil şahsına göre çekimleyin” denilirse çekimleme aşağıdaki şekilde olmalıdır:
Savaş – sın
Fiile Kazandırdığı Anlamlar
Fiilin yapılmasını emir anlamıyla ifade eden, eylemin gerçekleşmesini emir şeklinde belirten kiptir.

Emir Kipi Örnekler
  • Hemen yanıma gel.
  • Elindekileri masaya bırak ve üstüne temiz bir şeyler giy.
  • Ben gidiyorum sen de burada yalnız kal.
  • Babanla konuş belki rahatlarsın.
  • Söyle arkadaşına biraz hızlı yürüsün.
Emir Kipinin Olumsuz Çekimi
Fiil kök ya da gövdesi +Olumsuzluk eki (-ma, -me) + Şahıs eki
“Bırakmak ve gülmek” fiillerinin olumsuzunu, emir kipinin tüm şahıslara göre çekimleyelim:
  • Bırak – ma
  • Bırak – masın
  • Bırak – ma – (y)ın
  • Bırak – ma – sınlar
  • Gül– me
  • Gül– me – sin
  • Gül– me – (y)in
  • Gül– me – sinler

Çekimli fiil konusu özetle:
Fiil kök gövde + kip eki + şahıs eki sıralamasından ibarettir. Hangi ekin hangi kipe ait olduğunu bilirseniz bütün çekimli fiil konusuna hakim olur, çekimlemeyi rahatlıkla yapabilirsiniz.
SİLENTİUM EST AURUM