Voleybol

Günümüzde bütün ülkelerde çok yaygın olan ve hemen hemen her yaştan insanın insanların oynadığı bir takım oyunu­dur. Voleybol 1895'te ABD'nin Massachusetts eyaletindeki Holyoke kentinde, Genç Erkekler Hıristiyan Birliği'nin (YMCA) be­den eğitimi öğretmeni William G. Morgan tarafından geliştirildi. Beden eğitimi yaptırdığı işadamları için basketboldan daha az hareketli bir oyun bulmak isteyen Morgan, bu oyuna mintonette adını vermişti; daha sonra, topa yere değme­den vurulduğu için bu vuruşun adından (İngi­lizce: volley; Türkçe: vole) hareketle oyuna volleyballadı verildi. Kısa sürede YMCA dernekleri aracılığıyla ABD ve Kanada dışın­daki pek çok ülkeye de ulaşan oyun, 1913'te Filipinlerde yapılan Manila Uzak Asya Oyunlarında da yer aldı. Voleybolun bugün­kü özelliklerini kazanmasını sağlayan "smaç" ilk kez bu oyunlarda kullanıldı. 1947'de Paris'te Uluslararası Voleybol Federasyonu kurul­du. 1949'da Prag'da yalnızca erkeklerin katıl­dığı ilk dünya şampiyonası yapıldı. 1952'deki dünya şampiyonasına ise bayan takımları da katıldı. Voleybolun olimpik sporlar arasında yer alışı 1964 Tokyo Olimpiyatlarında ger­çekleşti. Smaçı engellemek için yapılan "blok" sırasında ellerin karşı alana geçebile­ceği de bu olimpiyatlar sırasında kabul edil­miştir. Modern voleybol altı kişilik iki takım ara­sında oynanır. Oyuncuların üçü hücum, üçü de savunma oyuncusudur. Takımların her set­te altı oyuncu değiştirme hakkı vardır.

Voleybol topu futbol topuyla hemen he­men aynı büyüklükte (çevresi 65 cm), ama biraz daha hafiftir (260-280 gr). Oyun, 18x9 metre boyutlarında dikdörtgen bir alanda oynanır. Oyun alanı enine bir çizgiyle iki yan alana ayrılmıştır. Orta çizginin üzerinde gerili olan filenin yerden yüksekliği erkeklerde 243 cm, kadınlarda 224 santimetredir. İki yan birer hücum çizgisi yer alır. Oyun servis atışıyla başlar. En dıştaki sınır çizgisinin sağ gerisindeki servis alanına geçen servisçi elini ya da kolunu kullanarak, topa fileyi aşırtacak biçimde vurur. Top fileyi aştıktan sonra karşı takımın oyuncuları en çok üç vuruşla topu geri gönderir. Ama, aynı oyuncu topa üst üste iki kez vuramaz. Amaç, topu karşı alanda yere düşecek ya da geri gönderilemeyecek biçimde fileden aşırmaktır. Top servis atışıyla birlikte oyun dışına çıkarsa "servis geçer"; yani karşılayan takım servis atışıyla oyuna başlama hakkı kazanır, ama sayı yazılmaz. Eğer servis atan takım oyun hakkı kazanırsa bir sayı alır. İki sayılık farkla 15 sayı toplayan takım seti alır, sayıların 14-14 olduğu durumda seti, arka arkaya iki sayı yapan takım kazanır. Oyun beş set üzerinden oynanır; bir takım üç set kazandığında oyun biter.

Voleybol tam bir takım oyunudur: Karşı takımdan servisle ya da herhangi bir yolla gelen top file yakınına atılır (ilk vuruş), yükseğe çıkarılır (ikinci vuruş), böylece içeri­den gelen bir oyuncunun smaçıyla (üçüncü vuruş) topun fileyi aşıp karşı alana geçmesi sağlanır. Karşı takımın iki ya da üç oyuncusu. Smaçı karşılamak için ellerini kaldırarak aynı anda yukarı sıçrar (blok). Başarılı olamazlarsa öbür oyuncular topu yere değmeden önce denetimlerine almaya çalışır ve bir karşı hücum başlatırlar.

Türkiye'de Voleybol

Voleybolun Türkiye'ye gelişi I. Dünya Savaşı'nın bitimine rastlar. YMCA’nın İstanbul şube müdürü olan ABD'li doktor Deaver 1919'da derneğin spor salonunda voleybol oynatmaya başladı. Burada voleybol öğrenen Selim Sırrı (Tarcan) bu sporun Erkek Mual­lim Mektebi'ne de girmesini sağladı. Böylece voleybol kısa sürede pek çok okula girdi. 1927'de Fenerbahçe Spor Kulübü beş er­kek, bir kızdan oluşan bir takımla İstanbul voleybol şampiyonu oldu. 1946'da Yunanis­tan'dan gelen bir basketbol takımındaki vo­leybolcularla bir "dostluk maçı" yapıldı. O zamanki kurallara göre üç set üzerinden oynanan bu resmi olmayan ilk milli maçı İstanbul karması 2-0 kazandı. 1952'de Kahire'ye giden voleybolcular bü­yük bir düş kırıklığına uğradılar: Oyunun pek çok kuralı değişmiş, Türk voleybolu da bu yüzden uluslararası standartların dışında kalmıştı. Bu eksiği gidermek için çalışmalar başlatıldı. İlk resmi milli maç ertesi yıl İstan­bul'da Yugoslavya ile yapıldı ve Türkiye'nin yenilgisiyle sonuçlandı. Uzun süre Spor Oyunları Federasyonu'na bağlı olan voleybol, bağımsız bir federasyona ancak 1958'de kavu­şabildi. 1960'larda voleybola yönelik ilgi arttı. 1971'de de deplasmanlı voleybol ligi başladı. Ligin en uzun süre şampiyon olan takımı, 1975'ten sonra da dokuz yıl üst üste şampiyon olan Eczacıbaşı'dır. Aynı kulübün bayan takı­mı da 12 yıl üst üste şampiyon olarak Avrupa çapında bir rekorun sahibi olmuştur. Milli voleybol takımının uluslararası karşılaşmalar­da aldığı en iyi dereceler 1975 Akdeniz Oyunları ile 1984 Balkan Voleybol Şampiyonası'nda kazanılan üçüncülüklerdir.