ÇİÇEK
Tipik olarak Angiospermlerde bulunan çiçek, bitki üreme organlarını taşıyan bir yapıdır. Çiçeklerin bir kısmı hem erkek hem de dişi üreme organlarını birlikte taşıdıkları halde (hermafrodit, monoklin veya erdişi çiçek), diğer bir kısmı ise sadece erkek veya dişi üreme organlarını taşır (diklin, tek eşeyli çiçek). Buna göre bitki monoik, fakat çiçekler diklin ise monoik diklin durumundan söz edilir. Eğer monoik bitki aynı zamanda hem erdişi hem de dişi tek eşeyli çiçekleri taşıyorsa bu durumda bitkiye poligam adı verilir. Eğer poligam bitki erdişi çiçeklerin yanı sıra tek eşeyli erkek çiçekleri de taşıyorsa andromonoik; erdişi çiçeklerin yanında tek eşeyli dişi çiçekleri de taşıyorsa ginomonoik bitkilerden söz edilir. Bunların yanı sıra erdişi çiçekler taşıyan bir çiçekte hem erkek hem de dişi tek eşeyli çiçekler birlikte bulunuyorsa monoikpoligami durumu söz konusudur. Bazı durumlarda ise bitki dioik olduğu halde bazı bireyler erdişi çiçekli, bazıları ise sadece erkek veya dişi çiçekli ise bu durum dioikpoligami adını alır. Çok nadir olmakla birlikte, dioik bitkilerden bazı bireyler hermafrodit, bazıları erkek, bazıları da dişi çiçekli olabilir ki bu duruma trioikpoligami adı verilir. Tipik bir çiçek dıştan içe doğru dört halkadan meydana gelmiştir: Kaliks, Korolla, Andrekeum ve Ginekeum. Tüm bu organlar reseptekulum (=talamus, torus) adı verilen çiçek tablası üzerinden çıkarlar ve çiçek bitkiye pedisel denilen bir sapla bağlanmıştır. Ancak pedisel daima belirgin olarak bulunmaya bilir. Bu durumda pedisel görülmeyecek kadar kısalmıştır.
Periant (=Çiçek Örtüsü)
Asıl üreme organları olan andrekeum ve ginekeumu dıştan kuşatan periant, başlıca iki halkadan meydana gelmiştir; Kaliks (çanak yapraklar) ve Korolla (taç yapraklar). Bazı bitkilerde periant bulunmayabilir. Bu gibi çiçeklere aklamideik çiçekler adı verilir. Kaliks ve korollayı birlikte içeren çiçeklere diklamideik, bunlardan yalnızca birini içerene ise monoklamideik çiçek denir. Monoklamideik çiçekte kaliks bulunmuyorsa asepal (sepalsiz), korolla bulunmuyorsa apetal (petalsiz) çiçekler söz konusudur. Monokotillerin çoğunda ise periant kaliks ve korolla diye ayrılmayıp, birbirine benzer segmentlerin bir veya birkaç dairesinden meydana gelmiştir ki bu durumda perianta perigon, perigonun her bir yaprağına ise tepal adı verilir.
Kaliks(=Çanak Yapraklar)
Periantın en dış halkasıdır. Genellikle yeşil renkli yapraklardan meydana gelmiştir ve her bir yaprağına sepal (çanak yaprak) adı verilir. Sepaller birleşik olabileceği gibi (gamosepal veya sinsepal), ayrık olarak da bulunur ki bu ikinci durumda korisepali mevcuttur. Sepallerin birleşik olması halinde birleşik kısım kaliks tüpü diye bilinir ve bu tüpün ucundaki dişler kaliksin kaç sepalli olduğunu gösterir. Kaliks tüpü ise değişik şekillerde olabilir. Silindirik (tubulat), tekerleksi (rotat), çan şekilli (kampanulat), testi şeklinde (urseolat) ve iki dudaklı (bilabiat) vs. gibi. Bunların açıklama ve şekilleri korolla şekillerinde olduğu gibidir. Bazı bitkilerde kaliksin altında kalikse benzeyen ikinci bir halkaya da rastlanır ki bu epikaliks adını alır. Yine bazı bitkilerde kaliks meyve oluşumundan önce düştüğü halde bazılarında meyve üzerinde kalır.
Korolla(=Taç Yapraklar)
Kaliksten sonra gelen ve çoğunlukla renkli bir yapıda olan korollanın her bir yaprağına
petal (taç yaprak) adı verilir. Petallerin birleşik olması durumuna
sinpetali (gamopetali), ayrık olası durumuna ise koripetali (dialipetali) denir. Bazen korollanın önünde parakorolla adı verilen ikincil bir halka da mevcuttur. Korolla ile ilgili terimler ve bunların açıklamaları aşağıdaki gibidir.
Bilabiat: İki dudaklı. Kaliks ve korollanın iki ayrı dudağa bölünmüş olması.
Hipokrateriform(=Salviform): İnce ve uzun olan korolla tüpünün aniden genişleyip açılarak korolla loplarının düz veya yatay şekil almaları.
İnfundibular: Huni şeklinde. Korolla tüpünün yukarıya doğru genişlemesi.
Kalkerat: Mahmuzlu. Korollasında mahmuz şeklinde uzantısı olan.
Kampanulat: Çan şeklinde. Korollanın çan şeklinde olması.
Ligulat: Dilsi, dilciksi. Dile benzer biçimde olan Compositae familyasındaki ışınsal çiçeklerin taçları bu şekildedir.
Personat: Petalleri birleşik, korolla boğazı kapalı ve dudakları e şik olmayan iki dudaklı bir korolladır. Korolla boğazı alt korollanın damak şeklinde ileriye çıkmış olan parçası ile kapanmıştır.
Rotat: Tekerlek şeklinde korolla lopları bir düzlen üzerinde yayılmış olan tkerlek parmakları gibi düzenlenmiş olup korolla tüpü çok kısadır.
Tubulat: Tüpsü, tüp şeklinde, boru şeklinde.
Urseolat: Testi veya ibrik şeklinde. Bileşik taç yaprakların kaidede şişkin uca doğru daralarak uzaması.
kaynak: Tohumlu bitkiler Klavuzu