Arama


Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
7 Nisan 2016       Mesaj #5
Safi - avatarı
SMD MiSiM
1921 Anayasası
1. 1876 Kanun-u Esasîsini yürürlükten kaldırmamı tır.
2. Kendi de i tirili usûlünü öngörmemi tir. Dolayısıyla 1921 Anayasası tarihimizdeki ilk ve tek “yumu ak anayasa”dır.
3. Türk tarihinde ilk defa “millî egemenlik ilkesi”ni ilân etmiştir.
4. Meclis hükümeti sistemini kurmuştur. Yani yasama ve yürütme kuvvetleri mecliste toplanmıştır.
5. Yasama ve yürütme yetkisi mecliste toplandığı için Meclis hükümeti söz konusudur.
6. İcra vekilleri (bakanlar) doğrudan doğruya Meclis tarafından seçiliyordu.
7. Devlet ba kanlığı, Ba bakanlık yoktur.
8. Yerinden yönetim ilkesine büyük önem vermiştir.
9. Birinci Meclis, Nisan 1923’te da ılmıtır. Yerine Haziran-Temmuz 1923’te kinci Meclis seçilmiştir.
10. Cumhuriyet, Anayasanın 1’inci maddesinin de i tirilmesi suretiyle 29 Ekim 1923’te ilân edilmiştir.
11. Hangi ilin başkent olacağı karar verilmemiştir.
12. Milletvekili seçimlerini 2 yılda bir yapılmasını öngörmüştür.

1921 Anayasasının Üstünlüğü ve Katılığı Sorunu.

1921 Anayasasında kendisinin adî kanunlardan üstün olduğunu ilân eden bir hüküm yoktur. Keza, 1921 Anayasası kendi değiştiriliği için bir hüküm de getirmemektedir. O halde 1921 Anayasasının bir “yumu ak anayasa” olduğu, kanunlar gibi değiştirilebileceği sonucuna varabiliriz. Zaten 1921 Anayasası da yine kanunlar gibi nitelikli bir çoğunluk aranmadan yapılmıştır.

Kısalığı ve 1876 Kanun-u Esasîsinin Yürürlüğü.

1921 Anayasası 23 maddelik çok kısa bir Anayasadır. 1921 Anayasası 1876 Kanun-u Esasîsini yürürlükten kaldırmamıştır. Aynı anda 1876 Kanun-u Esasîsi de yürürlüktedir. Şu kısa Anayasanın hükümlerini kısaca görelim:

Millî Egemenlik lkesi.

1921 Anayasası çok açık bir şekilde, daha 1 inci maddesinde millî egemenlik ilkesini ilân etmektedir: “Hakimiyet bilakaydü şart milletindir”. Aslında 1876 Kanun-u Esasîsi yürürlükten kaldırılmamış da olsa, 1921 Anayasasının egemenliğin hükümdara ait olduğu bir sistemden çok farklı bir sistemi benimsediği ortadadır.

Hükümet Sistemi: Meclis Hükümeti.
Meclis hükümeti sistemi, yasama ve yürütme kuvvetlerinin mecliste toplandığı bir kuvvetler birliği hükümet sistemidir. Şu nedenlerden dolayı 1921 Anayasasının hükümet sistemi olarak “meclis hükümeti sistemi”ni benimsediğini söyleyebiliriz:
1. 1921 Anayasasının 2’nci maddesi, “yürütme kudreti ve yasama yetkisi milletin yegane ve hakikî temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde belirir ve toplanır” diyerek açıkça kuvvetler birliği ilkesini kabul etmektedir. Yani B.M.M. sadece yasama yetkisine değil, yürütme yetkisine de sahiptir.
2. 1921 Anayasasının 3’üncü maddesi de aynı yoldadır. Bu madde “Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur ve Hükümeti Büyük Millet Meclisi Hükümeti unvanını taşır” demektedir.
3. 1921 Anayasasının 8’inci maddesi yine meclis hükümetinin kabul edildiğini göstermektedir. Bu madde, hükümetin bölümlerinin (=bakanlıkların) Meclisin seçtiği vekiller aracılığıyla yönetileceğini, bu vekillere meclisin yön vereceğini ve keza gerektiğinde bu vekillerin Meclis tarafından görevden alınacağını öngörmektedir. Dokuzuncu bölümde gördüğümüz gibi, meclisin doğrudan icra vekili (=bakan) seçmesi, onları kendi arzusuna göre istediğinde değiştirebilmesi ve onlara yön verebilmesi meclis hükümeti sisteminin tipik özelliklerindendir.
4. Meclis hükümeti sistemine uygun olarak 1921 Anayasasında bir devlet başkanlığı makamı yoktur. 1921 Anayasası, normal olarak devlet başkanına ait olması gereken birtakım görev ve yetkileri “Büyük Millet Meclisi Reisi”ne vermektedir.
5. Meclis hükümeti sistemine uygun olarak 1921 Anayasası uygulamasında icra vekilleri Meclis tarafından teker teker seçilmişlerdir.

Yargı Organının Durumu.
1921 Anayasasında yargı düzenlenmemiştir. Yargı konusunda 1876 Kanun-u Esasînin hükümlerinin yürürlükte olduğu düşünülebilir. Ancak uygulama hiç de öyle olmamıştır. Bu dönemde yargı yetkisinin de Meclisin elinde olduğu fikri hâkim olmuştur. Bu dönemin olağanüstü koşullarının etkisi altında “istiklâl mahkemeleri” kurulmuştur. Bu mahkemelerin üyeleri Meclis tarafından kendi üyeleri arasından seçiliyordu. Haliyle bu mahkemelerin oluşum tarzı, hakimlerin bağımsızlığı ilkesine ve kanunî hâkim güvencesine tamamıyla aykırıydı.

Antlaşma Yapma Yetkisi.

1921 Anayasasına göre (m.7) milletlerarası antlaşma yapma (muahede ve sulh akdî) yetkisi Büyük Millet Meclisine aittir.

Yerinden Yönetim.
23 maddelik bu kısa Anayasanın toplam 14 maddesinin (m.1023) merkezî idarenin taşra teşkilâtına ve yerel yönetimlere ayrılması hayret vericidir. Bakanların seçim usûlünü düzenlemeyen bu Anayasa, nahiyelerin idare heyetlerinin nasıl seçileceğini düzenlemeyi ihmal etmemiştir. 1921 Teşkilât-ı Esasîye Kanununun adem-i merkeziyete ve yerel yönetimlere çok önem verdiği gözlemlenebilir.
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
SİLENTİUM EST AURUM