HALK TAKVİMİ
Halk takvimi, uzun yılların deneyimi sonucu oluşturulmuş, tarım ve hayvancılığa dayalı bir zaman bölümlemesini içerir. Halk takvimlerinin oluşumunda toplumun ekonomik yapısı ve ekonomiyi belirleyen uğraş biçimi etkili görünmektedir.
Geleneksel tür tarım ve hayvancılığa ilişkin her türlü etkinlik, bu takvime göre düzenlenir. Sözgelimi çoban dağda sürüsüyle birlikte kalma süresini, koç katma, dağdan inme ve sürü sahipleriyle hesaplaşma günlerini bu takvime göre hesaplar. Sürü sahipleri tarafından hıdrellez (6 Mayıs) günü tutulan çobanlar, güzün 8 Kasımda görevlerini tamamlarlar.
Halk takviminde, Kasım doksan (5 Şubat) toprağın canlanmaya başladığı dönemdir. Kasım yüz (15 Şubat) toprağı kazıp havalandırma, saban sürme zamanıdır. Nevruz arpa ekim zamanıdır.
Kasım yüz ellide (5-6 Nisan) yaz başlar.
- Zemheri,
- Hamsin,
- Erbain,
- Cemre,
- Mart Dokuzu,
- Karakış,
- Kocakarı Soğukları,
- Kırkikindi,
- Hıdrellez,
- Ekim Zamanı,
- Hasat Zamanı,
- Kuşluk Zamanı,
- İmbat, Sam Yeli,
- Pastırma Yazı gibi kavramlar halk takvimiyle ilgilidir.
Tarım ve hayvancılıkla uğraşan kesim için halk takvimi yaşamsal önem taşır.
Uzun süreli deneyim ve bilgi birikiminin ürünü olan halk takvimine uymamak, onun gösterdiği doğrultuda hareket etmemek bireyin büyük zararlara uğramasına neden olabilir.
Halk takviminde yıl, Kasım ve Hızır günleri olarak ikiye ayrılır.
Kasım günleri, 8 Kasım’da başlayıp ve Hıdrelleze kadar yani 5 Mayıs akşamına kadar süren dönemdir. Bu süre kış mevsimidir.
Hızır günleri ise 6 Mayıs’ta başlar, 7 Kasım’a akşamına kadar olan süredir. Bu süre de yaz mevsimidir. Toplam 185 (186) gündür.
Tamamı 180 (179) gün olarak kabul edilen kış devresinin ilk 135 günü Kasım-Zemheri-Hamsin aylarıdır. Bu devre kışın en şiddetli olduğu süredir ve insanlar tarafından uygun tedbirler almak üzere hesaplanır.
Kasım’ın 46’sında Arap’ça 40 gün anlamına gelen “erbain”(21 Aralık-31 Ocak arası) başlar.
21 Aralıktan 31 Ocak’a kadar süren bu soğuk karakış günlerine Zemheri denilir.
Kasım’ın 86’sında Arapça 50 gün anlamına gelen “hamsin” başlar.
Elli günlük bu dönem de oldukça soğuktur. Kış devresi Kasım’ın yüzüncü gününde leylekler gelir.
İlkbahardan önce birer hafta arayla cemrelerin düştüğüne inanılır. Cemre ateş parçası demektir.
İlk olarak Kasım’ın 105’inde 7 Şubat(m.19-20 Şubat)’ta havaya düşünce hava ısınmaya başlar, Kasımın 112’sinde 14 Şubat(m.26-27 Şubat)’ta suya, Kasımın 119’unda 21 Şubat(m.5-6 Mart) tarihinde de toprağa düşer.
Cemreler havaların ısınmaya başladığının ve kışın soğuk günlerini geride bırakmak üzere olduğumuzun habercisidir.
Kocakarı Soğukları : Şubat ayının son dört günü ile Mart ayının ilk üç gününü içine alan haftada 26 Şubat- 4 Mart (h.11-17 Mart)’ta görülen soğuklara ülkemizde Kocakarı Soğukları denilmektedir.
Nevruz : Dünyanın çeşitli yerlerinde olduğu gibi Anadolu’da da 21 Mart (eski Martın dokuzu) ilkbaharın başlangıcı olarak kabul edilir, törenlerle kutlanır, havaların ısınıp baharın geldiğine inanılır.
Kışı tamamlayan 45 günlük bir devre daha vardır ki, bu da 21 Mart’ta başlayıp, 6 Mayıs’a kadar geçen süredir.
6 Mayıs ise havaların iyice ısınıp yaz mevsiminin geldiği gün olarak bilinir. Anadolu’da
5 Mayıs akşamı başlayıp 6 Mayıs günü de süren geleneksel bahar şenliği Hıdrellez günü olarak kutlanır.
