Kaslar
Kaslar insanın vücut ağırlığının %40-50'sini oluştururlar. Vücut şeklinin korunmasını, desteklenmesini, sindirim, dolaşım, boşaltım sistemlerinin çalışması faaliyetleri bu organları oluşturan kaslar sayesinde gerçekleştirilir.
Kaslar, kas hücrelerinden oluşur. Kas hücreleri birleşerek kas liflerini, kas lifleri de kasları oluştururlar. Aralarında bol miktarda kan damarları ve sinirleri yer alır.
İnsanda yapı ve çalışma bakımından üç çeşit kas bulunur:
- Düz kaslar (beyaz kaslar)
- Çizgili (iskelet) kaslar (kırmızı kaslar)
- Kalp kasları
1. Düz Kaslar:
Mekik şeklindeki hücrelerden oluşurlar.
Sarkolemma denilen hücre zarları vardır.
Sarkoplazma denilen sitoplazmalarında kasılmayı sağlayan ve boyuna uzanan,
miyofibril denilen iplikçikler bulunur.Hücreleri yanyana gelerek demetler meydana getirirler. Düz kaslar, isteğimiz dışında (istemsiz) çalışırlar. Bu nedenle çalışmaları yavaş, düzenli ve uzun sürelidir. Sindirim, dolaşım, solunum ve üreme organlarının yapısında bulunur. Organın görevine göre uzunlamasına, halka ve çapraz şeklinde düzenlenerek organların
peristaltik hareketlerini sağlar.
2. Çizgili Kaslar:
Birden fazla çekirdekleri vardır. Çekirdekleri hücrenin zarına yakın yerlerde bulunur. Çizgili kaslar, isteğimizle (istemli) çalışırlar. Düz kaslara göre daha hızlı çalışırlar fakat çabuk yorulurlar.
Çizgili kas hücrelerinin sitoplazmalarındaki miyofibriller düz kaslardan farklı olarak açık ve koyu renkli bantlar şeklinde dizilmişlerdir. Bunlar aktin ve miyozin ipliklerinin oluşturdukları bantlardır. Miyofibrillerin oluşturdukları kas telleri birbirlerine bağlanarak kas demetlerini meydana getirirler.
Çizgili kas kasıldığında;
- "Z" bantları birbirine yaklaşır.
- "I" bandı kasılır.
- "A" bandı değişmez.
- "H" bandı yok olur.
- Kasın boyu kısalırken, hacmi değişmez.
İskelet kaslarının çoğu çiftler halinde ve birbirlerine zıt olarak çalışırlar. Bu tür kaslara antagonist kaslar denir. Antagonist kaslarda biri kasılırken diğeri gevşer. Bacağın, kolun, omuzun hareketleri antagonist kaslarla sağlanır. Sırt ve karın kasları aynı yönde kasılır ve gevşer.
3. Kalp Kası:
İsteğimiz dışında çalışan çizgili kastırç İskelet kaslarından farklı olarak kalp kası hücreleri tek çekirdeklidir. İskelet kaslarından daha yavaş kasılır. Ritmik kasılır, yorulmaz.
Kasın Özellikleri Çizgili kasların özellikleri; - İstemli şekilde çalışma gösterirler
- Motor sinirler aracılığı ile uyarılır
- İskelet sistemi üzerinde bulunur ve vücudun harekette olmasını sağlar
- Hücrelerin gösterdiği kaynaşma sonucunda çok çekirdekli görünürler
- Kasılmaları şiddetli olur ve oldukça hızlıdır
- Gerektiği zamanlarda oksijensiz solunum yapabilmektedirler ve yorgunluk halinde görülürler
- Glikojen depolama işlevini düz kasların aksine gerçekleştire bilirler
- Bolca P ve keratin içerirler
- Bütün hücreleri sinir ile temas halinde olup, gelen uyarıyı anında kabullenirler
- Yapısı gereği kırmızı renk de görülürler.
Düz kasların özellikleri; - Pembe renkli kaslardır
- Kal dışında organların yapısında bulunurlar
- Oksijensiz durumlarda solunum yapamazlar
- Çizgili dışların aksine glikojen depolayamazlar
- Bantlaşma işlemini gösteremezler
- Nukleus tektir ve ortada bulunur
- İğ şeklinde ki hücrelerden oluşurlar
- İstem dışı hareket edebilirler ve otomon sisteminin kontrolde çalışırlar
- Rejenasyon yetenekleri bulunmamaktadır
- Sinirleri tek grup hücreyi uyarır ve uyartı diğer hücrelere gruplarından, bu hücrelere gönderirler
- Kaslar içerisinde uyartıya verilen cevap olukça yavaştır
Kalp kasının özellikleri; - Bantlaşma gösterebilirler
- Sadece kalbin yapısında bulunur ve diğer organlarda bulunmazlar
- Otomatik olarak ritim eşliğinde çalışırlar
- Rejenasyon gibi yetenekleri bulunmamaktadır
- Çalışma işlevini sinirler ve hormonlar karşılamaktadır
- İstem dışında çalışma gösterirler
- Dallanmış bir yapısı vardır
- Mitokondri sayıları olabildiğince fazla olmaktadır
- Nukleuslar merkezde yer alır ve bir-iki tane nukelus bulunur
- Kas telleri genel anlamda yan teller ile bağlıdır (bu özellik sadece bu kasa aittir)
