BESİNLERİN SİNDİRİMİ
KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ
KH’ ların sindirimi ağızda başlar.Ağızın pH ı 6,5-6,7 tır.Asittir.Bu ortamda etkinlik gösteren tükürük amilaz enzimi, besinler çiğnenirken salgılanır ve nişasta ile glikojeni parçalar.
KH lar mideden etkilenmeden geçip 12 parmak bağırsağına ulaşır.KH’ lar bağırsağa girince bağırsak hücreleri sekretin hormonunu salgılar.Bu hormon pankreası uyarır ve pankreas amilaz içeren sindirim özsuyunu 12 parmak bağırsağına boşaltır.Böylece ağızda sindirilemeyen nişasta burada sindirilmiştir.
12 parmak bağırsağından ince bağırsakların diğer kısmına gelen KH henüz yapı taşlarına henüz tam olarak parçalanmamıştır.Buradan salgılanan maltaz, laktaz ve sakkaraz enzimleriyle KH lar glikoza parçalanır.
PROTEİN SİNDİRİMİ
Proteinler enzimlerin yapısına katılıp hücrede düzenleyici görev alırlar. Çok zorunlu olmadıkça enerji elde etmede kullanılmaz.Genelde yapı hammaddesi olarak kullanılırlar.
Proteinler nohut,mercimek,fasulye gibi baklagillerde; et,süt,yumurta gibi hayvansal besinlerde bol miktarda bulunur.
Proteinlerin sindirimi midede başlar.Besinlerin mideye gelince bazı hücreler gastrin hormonu salgılar.Gastrin mide bezlerini uyarıp HCl,mukus,pepsinojen lap çok az lipaz salınmasını sağlar.mukus salgısı mideyi HCl etkisinden korur.HCl pasif halde olan pepsino- jeni aktif pepsin haline getirir.
Besinlerle mide sindirim özsuyunun karışarak oluşturduğu bulamaca kimus de- nir.Kimusun içerdiği sindirilmemiş besinler ince bağırsakta sindirilmeye devam eder.
Proteinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.Mideden gelen kimus 12 parmak bağırsağına girdiğinde pankreasın tripsinojen salgısı bazik bağırsak ortamında ,ince bağırsak salgısı olan enterokinaz tarafından aktif hale getirilir.Olayın denklemi şöyle özetlenebilir.
Tripsin mideden Polipeptit halinde gelen ( Pepton ) proteinleri etkileyerek küçük yapı birimleri olan peptitlere ve amino asitlere parçalar.
Peptitler ince bağırsaktaki erepsin ile etkileşerek amino asitlere ayrışır.
Böylece , yarı parçalanmış olarak ince bağırsağa gelen proteinler ( peptonlar ) in sindirimi pankreastan salgılanan tripsinojen, kimotripsin ve karboksipeptidaz ile ince bağırsaktan salgılanan en az iki peptidazın etkisiyle proteinlerin sindirimi devam eder . Bu enzimlerin müşterek faaliyetleri proteinleri küçülen polipeptidlere parçalar. Peptitler tek tek amino asitlere parçalanır.
YAĞLARIN SİNDİRİMİ
Yağların sindirimi 12 parmak bağırsağında başlar. Mideden kimus olarak gelen besinlerin içindeki yağlar karaciğerden gelen safra suyundaki safra tuzlarının etkisiyle küçük damlacıklara ayrılır ve yüzeyleri genişler Pankreas sindirim öz suyu ile gelen lipaz enzimi yağları parçalar.
Yağların sindirimi ince bağırsaklarda tamamlanır. İnce bağırsaklardaki sindirilmiş besin maddelerinin sindirim özsuyu ile oluşturduğu karışıma kilus denir. Esas olarak yağların sindirimi , İnce bağırsaktadır.
EMİLME OLAYI
İnce bağırsakta sindirimi tamamlanmış olan maddeler viNus=(Timür ) hücreleri tarafından emilir. Villus hücreleri ince bağırsakta yüzey alanını genişletir.
Ağızda iyonlar , alkol , hormonlar , bazı zehirler , nikotin , Midede Na , K , Cl , Br , I , alkol , bazı zehirler ve su emilir.
12 parmak bağırsağından sonra gelen 3 m’lik ince bağırsak kısmına jejenum , geride kalan kısmına da ileum denir. Emilmesi hızlı olan maddeler jejenumda emilmesi yavaş olan maddeler ileum da emilir . Sağlıklı bir insanda karbonhidratların tamamı yağların %95 ‘ i ve proteinlerin % 90’ ı ince bağırsakta emilir. Kalın bağırsakta ise su vitamin ve bazı madensel tuzlar emilir. Bağırsaklarının 1/3 ‘ ü alınan insan yaşar %50’ si alınan insan yaşayamaz.
Ergin bir insanda emilme difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşir . Küçük çocuklarda protein gibi maddeler pinositozla alınır. Emilme sırasında molekül büyüklükleri eşit olan maddelerin emilme oranları farklı olabilir . Glikoza göre galaktoz daha hızlı frük- toz daha yavaş emilir. Zehirlenme sırasında emilme azalır.
Glikoz aminoasit minareler su ve vitaminler villuslardaki kılcal kan damarları ile emilirken yağ asitleri ve gliserol lenf kılcalları tarafından emilir.
Kalın bağırsak suyun çoğunu emer : İnce bağırsaktan gelen kilus, suyun ve sindirilmiş besin maddelerinin çoğunu emilim ile kaybetmiştir. Kalın bağırsakta su ve bir miktar emilecek besin maddesi emilir. Kalın bağırsakta yaşayan bazı bakteriler selüloz bakterilerinin yardımı ile sindirilmemiş selüloz emilebilir. Ayrıca bazı bakterilerce vitaminlerde sentezlenen vücuda kazandırılabilir. Artık maddeler kalın bağırsağın peristaltik hareketleri ile dışkı adıyla önce rektuma sonrada anüsten dışarı atılır.
NOT: - Gastrin hormonu mideden salgılanarak mide salgı hücrelerini uyarır . Sekre- tin hormonu ise ince bağırsaktan salgılanıp pankreası uyarır.
- Süt çocuklarında süt proteinin sindirilmesi için LAP enzimi ( rennin ) salgılanır. Lap enzimi sütün kazein proteinini pepsinin parçalayabileceği hale getirir.
- Bütün sindirim sistemlerinde kimyasal sindirim hidrolizdir. Dolayısıyla su kullanılması gerekir.
- Karaciğer sindirim enzimi salgılamaz.
- Bütün besinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanır.
- Monosakkaritler ile vitaminleri sindirimi olmaz.
- Villuslardaki emilme difüzyon ve aktif taşıma olurken çocuklarda proteinler pi- nositozla alınır.
- Yağ asitleri gliserol ve monosakkaritler kalbin sağ kulakçığında birleşir.
- Yağ asitlerinin en yoğun olduğu damar sol köprücük altı toplar damarıdır.
Sindirim ürünlerinin ortak özellikleri: - Hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllerdir.
- Enerji verici olarak kullanılabilirler.
- Yapı ve onarımda kullanılabilirler
- Ağız → Mekanik (dişler) ve kimyasal (tükürük) sindirim.
- Yutak → Sindirim yok.
- Yemek Borusu → Sindirim yok.
- Mide → Mekanik (kaslar) ve kimyasal (mide öz suyu) sindirim.
- İnce Bağırsak → Kimyasal sindirim.
- Kalın Bağırsak → Sindirim yok.
- Anüs → Sindirim yok.
kaynak: Anatomi