Lipidlerin yapısı ve görevleri

Bloor’a göre lipidler şu özelliklere sahiptirler:
1. Suda erimezler, eter, kloroform, benzen, aseton gibi yağ eriticilerde erirler,
2. Yağ asitlerinin esteridirler ya da esterleşebilirler
3. Canlı organizmalarca kullanılabilirler.

Lipidler geniş ölçüde hücre fonksiyonlarına katılan çok heterojen moleküllerdir. Lipidlerin en basit grubu uzun zincirli doymuş ve doymamış yağ asitlerinden oluşur.
Lipidler genellikle kompleks karışımlar halinde bulunurlar ve bulundukları bitkisel ve hayvansal dokulardan sıcak alkol ve eter vb organik çözücülerle ekstrakte edilirler.
Biyolojik membranların yapısına girerler:

• Fosfogliseridler Sfingolipidler Steroller (kolesterol)
• Safra tuzları lipid sindiriminde önemlidir.
• Steroid hormonlar hücre metabolizmasını düzenler.
• Vit D Ca/P metabolizmasını düzenler.
• Terpenler Vit A, D, E ve K sentezine iştirak ederek hücre fonksiyonlarını düzenler.

Triakilgliseroller yağ doku hücrelerinde depolanır ve memelilerde en büyük enerji deposudur

• Yağlar enerji/kütle üretimi açısından karbonhidratlardan yaklaşık 6 kez daha güçlüdür.
• Anhidr halde depolanırlar
• Karbon atomları düşük okside haldedir

Hayvansal organizmalarda, lipidlerin dağılımı

sabit kısım : hücre membranlarının yapısal lipidleri
enerji durumuna göre değişken kısım : rezerv (depo) lipidler

Yağ asitleri

4 büyük fizyolojik role sahiptir
1. Fosfolipidlerin ve glikolipidlerin kurucusudur (hücre membranlarının kurucu elemanı)
2. Proteinlere kovalan bağlanırlar
3. Yakıttır ve yakıt deposudur (trigliseridler)
4. Hormonlar ve hücre içi haberciler (sinyal moleküller) (uzun zincirli yağ asitleri)

Lıpıd sindirimi ve emılımı

• Lipidler hücre yapısı ve metabolizmasında önemli rol alırlar
• TAG’ler en büyük enerji deposudurlar.
• Kolesterol hücre zarlarının bir üyesi ve steroid hormonların öncül maddesidir.
• Lipid sindirimi lipid-su karışımında gerçekleşir.
• TAG suda çözünmez ve sindirim enzimleri suda çözünür özelliklerdedir.
• Lipidler safra tuzlarının yardımıyla sindirilir ve emilir.
• Lipid sindiriminin ürünleri karışık misellerdir ve ince bağırsaklarda emilirler.
• Lipidler dolaşımda lipoproteinler halinde taşınırlar.

Yağ asidi Oksidasyonu

• Yağ asitleri yağ asitlerinin p-oksidasyon enzimlerinin bulunduğu mitokondriyal matris içine girmeden önce aktive edilmesi gerekir.
• Aktif yağ asitleri daha sonra sitozolde mevcut karnitin yardımı ile mitokondrial matrikse taşınır.
• Palmitik asit molekül başına toplam 129 ATP verir.
• Benzer şekilde doymamış ve tek zincirli yağ asitlerinin oksidasyonu ek reaksiyonlar ile gerçekleşir.
• p-oksidasyon peroksizomlarda 3 enzimatik reaksiyonu kapsar
• Mikrozomlarda orta ve uzun zincirli yağ asitlerinin w-oksidasyon ve dallanmış zincirli yağ asitlerinin a-oksidasyon şeklinde küçük oksidasyon yolları da vardır.

Keton cisimciği Metabolizması

• Keton cisimleri asetoasetat, p-hidroksi butirat ve asetondur
• Keton cisimleri karaciğerde sentezlenir fakat karaciğer dışı dokularda yakıt olarak kullanılır.
• Keton cisimleri şayet sentez gereğinden fazla olursa (sentez hızı karaciğer dışı dokularda kullanım hızını aşarsa) kanda birikir.
• Bu durum kanda keton artışı ile sonuçlanır. Ve idrarın ve nefesin aseton kokmasına neden olur.
• Tüm bunlar ketozis olarak bilinir. Kontrol edilmemiş diabetes mellitus ve açlıkta keton cisimleri oluşur. Ketozis bir metabolik asidozdur.

Yağ asidi Biyosentezi

• Sentez enzimleri hücrenin stoplazmasında yer alır.
• Asetil CoA C birimlerinin kaynağıdır
• Enerji gücü ATP’dir.
• NADPH lar pentoz-p döngüsünden ve malat şantından gelir.
• Sentez olayı oksidasyonun tersi bir olay değildir.
• Yağ asidi sentaz dimeri yağ asidi sentezinde yer alır ve bir multienzim (6 enzimli) kompleksidir.
• TAG’lar yağ akil-CoA ve gliserol-3-p veya dihidroksi aseton-p’tan sentez lenir ve yağ dokusunda birikirler.

Kolesterol Biyosentezi

• Endojen kolesterolün %80’i karaciğerde yapılır.
• Senteze iştirak eden enzimler kısmen endoplazmik retikulumda ve kısmen de sitoplazmada yer alır.
• Asetil-CoA bir prekürsördür (ön madde).
• HMG-CoA, mevalonat, izopentenil pirofosfat, squalen kolesterol sentezi sırasında oluşan bazı önemli metabolitlerdir.
• Kolesterol lipoprotein komplekslerinde taşınır.
• Kanda lipidlerin yükselmesi arteriyel damar duvarlarında kolesterol birikimine ve bu yolla da ateroskleroza yol açar.