Meksika Semenderi (Ambystoma mexicanum)

Pembe Meksika Semenderi

Semenderler ailesinin en sevimli ve naif üyelerinden olan pembe ve beyaz renkleri bulunan ve Meksika da pembe yürüyen balık olarak bilinen bu tatlı canlı bir tür semender.
Bu pembe semenderlerin ilginç özelliklerinden biri kopan bir uzvunu yenileyebilmesi. Kertenkelelerin kuyruğunu yenilemesi gibi bu semender de kopan kolunu, bacağını ya da kuyruğunun yerine yenisini çıkartabiliyor. Meksikada yaşayan bu canlı bir tür anfibidir (iki yaşamlı) yani ömrünün yarısını suda, yarısını karada geçiriyor bu yüzden iki yaşamlı. Neotenik olmalarından dolayı larva evresinden sonra metamorfoz geçirmezler. Eğer metamorfoz geçirmeye zorunlu kalırlarsa, ömürleri kısalabilir. Ancak bu sevimli canlının nesli tükenme riskiyle karşı karşıya.

SEMENDERLER NASIL SOLUNUM YAPARLAR

Semender ailesi üyelerinin solunum tarzlarında büyük ayrılıklar vardır. Larvaların, solungaçları sayesinde yaşamalarına karşılık, bazı ergin semenderlerin akciğerleri vardır, başkalarının balıklar gibi solungaçları bulunur, akciğeri de, solungacı da almayan daha başkaları ise derileri ve ağızları ile boğazlarının zarı yoluyla solunurlar.
«Mağara - semenderigiller» den bilimsel adı «Necturs maculosus» olan bir Kuzey Amerika türü île tek tük birkaç başka semender erginleştikten sonra da solungaçlarını muhafaza ederler. Ovalardaki akarsularda, hatta göllerde yaşayan bu semenderler bazen 30 santimden uzundur. Ana dalları kılımsı liflerle kaplı olduğundan solungaçlarının kürkü gibi bir görünüşü vardır. Kan, minik kılcal damarlar yoluyla bu liflere kadar gelmekte, sudaki oksijen de gene burada kana geçmektedir. Döküntü maddeleri de gene aynı lifler yoluyla vücuttan atılmaktadır. Suyunun oksijeni az batak göllerde yaşayan semenderlerin solungaçları, hızlı akımlı ve bol havalanan dağ akarsularında yaşayanlarınkinden daha çapraşıktır. Göl yerlisi semender'in sırtında ve kuyruğunda soluk almasını kolaylaştırdığı sanılan bir yüzgeç bulunur. Zira semenderlerin solungaçlarından başka, derileri yoluyle de solunduklarını gördük.

Alçak alanlardaki akarsularda, havuzlarda ve göllerde yaşayan semenderlerden banları solungaçlarını kaybederler, daha başkaları aksine solungaçlarını muhafaza ederler. Kuzey Amerika'da yaşayan 40 santim uzunluğundaki «gizli solungaçlı semender» in (Cryptobranchus alleganiensis) lârvalığında solungaçları vardır, fakat bunları kısa bir süre sonra kaybeder ve yerlerinde sadece bir yarık kalır. Yetişkin gizli solungaçlı semender*in akciğerleri varsa da, soluk almak için daha ziyade derisinden yararlanır. Bunun gibi,
»Kongo yılan balığı» veya asıl adiyle «iki soluklu semender» de (Amphiuma means) solungaçlarını kaybettikten sonra, bunların yerindeki yarıkları muhafaza eder. 76-89 santim uzunluğunda olan, ender hallerde uzunluğu 1 metreyi bEe bulan bu türün sırtı siyahımsı-kahverengi üzerinde yeşil parıltılı, karın bölgesi daha açık renktir. Bu tür Birleşik Amerika'nın güney doğusundaki bataklıklarda görülür. «Deniz - kızı semendergiller» veya öbür adiyle «siren» lerde (Pseudobranchus) solungaçlar başın dışında olup semender'in hayatı süresince kaybolmazlar. Deniz kızı semendergillerin başlıca türü «çamur semenderi» (Siren lacertina), 65-75 santim uzunluğunda olabilen beyaz lekeli bir siyah semenderdir. En çok bataklıklarda yaşamakta olup sudan pek ender olarak ve ancak kısa süreler için çıkar.
«Küt-ağızngiller» den bazı dillerde «kaplan semenderi» (Amblostoma tigrinum) denilen türler, solungaçlarını kaybedebilir veya kaybetmeyebilirler. Bunlardan Kuzey «Batı kaplan semenderi» (Ambylstoma tigrinum melanosticum) denilen bir türün henüz larva görünüşündeyken ürediği dikkati çekmiştir. Meksiko şehri çevresindeki göllerde rastlanan benzer larvalara Aztek lisanından alınma «aksoloîl» adı takılmıştır. Bu yaratıklar öylesine ilgi uyandırmışlardır ki, bütün kaplan semenderi larvalarına «aksolotl» denilmektedir. Meksika göllerinin bazı aksolotlian solungaçlarım kaybedip karaya çıkmakta ve akciğeriyle soluk alıp verebilmektedir. Fakat oksijeni emen nemli derileri akciğerlerin çalışmasına yardım etmektedir.

Kuzey Amerikandaki adi semenderler'den birçoğunun, meselâ «kırmızı sırtlı semender» in (Plethodon cinereus), «çamurlu semender» in (Plethodon glutinosus) ve «ağaç semenderi» nin (Aneides lugubris) hiç akciğeri yoktur. Bu gibi hayvanlar derileri veya hava ile temasta olan başka vücut dokuları yoluyla solunum yaparlar.
Hızlı dağ akarsularının bol oksijenli sularında yaşayan semender daha çok dertleriyle solunum yaptıklarından ne solungaca, ne de akciğere ihtiyaç duyarlar. Hatta akciğerler onlar için bir yüktür, zira bu organlar hava ile dolduğu zaman, semenderler nehirlerin dibindeki av alanlarında kalmakta güçlük çekeceklerdi.
Bazı akciğersiz semenderler suya hiç girmezler. Yukarıda adı geçen kırmızı sırtlı semendere çamur semenderler suyun içinde kalmaya zorlansalar, boğulmanın önüne geçemezler.

-Derlemedir-

MsXLabs Üye Girişi