Kalıtımla İlgili Kavramlar
Homolog (eş) kromozom: Biri anadan diğeri babadan gelen, şekil ve büyüklük bakımından birbirine benzeyen, karşılıklı bölgelerinde aynı karaktere etki eden genleri taşıyan kromozomlardır.
Karakter: Canlı vücudunu oluşturan her bir özelliğe karakter denir.
Nesilden nesile genlerle aktarılan özelliklere kalıtsal karakter denir. Kalıtsal karakterler;
- Göz rengi,
- Kan grubu,
- Ten rengi,
- Boy uzunluğu,
- Saç şekli
- Saç rengi,
- Kulak memesinin ayrık veya yapışık olması
Nesilden nesile genlerle aktarılamayan özelliklere de kalıtsal olmayan karakter denir. Kalıtsal olmayan karakterler;
- Vücut ağırlığı,
- Kasların gelişmişliği,
- Zeka derecesi,
- Uzuv eksikliği;
Gen: Kromozom veya DNA üzerindeki bölümlere gen denir. Genler karakterlerin oluşmasını kontrol eden kalıtsal yapılardır. Kalıtımda genler alfabedeki harflerle sembolik olarak gösterilir. Anne babadan üreme hücreleriyle yavruya aktarılan genlere de allel gen denir.
Baskın gen(Dominant gen): Bulunduğu hücrede ya da taşıdığı karakterleri her zaman oluşturan gene denir. Her durumda etkisini gösteren gendir. Büyük harflerle gösterilir. A, B, C, D, E gibi
Çekinik gen (Resesif gen): Bulunduğu hücrede ya da canlıda taşıdığı karakterleri baskın genle eşleşmediği zaman ortaya çıkaran gene denir. Küçük harflerle gösterilir. a, b, c,d,e gibi
Saf Döl: Her bir karakterin oluşmasında anne ve babadan gelen allel genler görev yapar. Allel genlerin aynı olduğu karakterlere saf döl denir. AA, aa, BB, bb gibi,
Melez Döl: Karakterlerin oluşmasını sağlayan allel genlerin farklı olduğu karakterlere melez döl denir. Aa, Bb, Cc gibi
Genotip: Canlının ya da karakterin gen resmine genotip denir. Genotip karakterleri oluşturan genlerin özellikleridir. Bir karakterin baskın veya çekinik olması, saf veya melez döl olması onun genotipiyle ilgilidir.
Fenotip: Çevrenin etkisi ile ortaya çıkan canlının ya da karakterin görünüş resmine fenotip denir. Saç rengi, kan grubu, cilt rengi, göz rengi, vb özellikler fenotiptir.
A: Kahverengi göz,
a: yeşil göz genini temsil etsin
Yukarıdaki tabloda A geni baskın, a geni ise çekinik olarak ifade edilir. Kahverengi göz rengi, yeşil göz rengine baskındır.
