ENDONEZYA
Asya'nın güneydoğusunda toplam 13.670 adadan oluşan bir cumhuriyettir. Dünyanın beşinci kalabalık ülkesi olan Endonezya bağımsızlıktan önce Hollanda'nın sömürgesiydi ve Hollanda Doğu Hint Adaları olarak biliniyordu. Asya ile Avustralya arasında köprü gibi uzanan Endonezya, Büyük Okyanus'u Hint Okyanusu'ndan ayırır. Sumatra, Selebes, Timor ve Cava gibi dünyanın en büyük birkaç adası da bu bölgededir. Borneo ve Yeni Gine'nin bir bölümü de Endonezya'ya aittir. Endonezyalıların yaklaşık üçte ikisi Cava Adası'nda yaşar.
Aralarında Sunda Boğazı'ndaki görkemli Krakatau'nun da bulunduğu 50'den fazla yanardağ hâlâ etkindir. Krakatau en son 1883'te patladığında kül yüklü bulutlar 80 km yukarıya ulaşmış ve patlama 3.540 km uzaklıktaki Avustralya'dan duyulmuştu.
Ülkenin iklimi tropikal ve bol yağışlıdır. Sık ormanlar ve hemen hemen her türlü tropikal meyve ile çiçek bulunur. Batıdaki adalarda fil, gergedan, orangutan, cücegeyik; doğudaki adalarda ise kakadu, çardakkuşu ve cen-netkuşu gibi kuşlar yaşar. Yüzü tilkiye benzeyen meyve yiyici büyük yarasalar uçan kurbağa olarak adlandırılır. Komodo Adası'ndaysa ejderhaya benzeyen, dünyanın en büyük kertenkeleleri yaşar
ENDONEZYA'YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 1.919.443 km2.
NÜFUS: 172.245.000 (1987).
YÖNETİM BİÇİMİ: Bağımsız cumhuriyet.
BAŞKENT: Cakarta.
DOĞAL YAPI:
Ülke dört grup adadan oluşur: (1) Büyük Sunda Adaları (Cava, Sumatra, Borneo, Selebes); (2) Küçük Sunda Adaları (Bali, Lombok, Sumba, Sumbawa, Flores, Timor): (3) Moluk Adaları (Halmahera, Seram, Ambon); (4) Batı irian (Yeni Gine'nin batı bölümü). Yüksek dağlar ana adalar boyunca bir belkemiği gibi yükselir. Birçok yanardağ vardır ve depremler oldukça sıktır.
BAŞLICA ÜRÜNLER:
Pirinç, mısır, manyok, tatlı patates, yerfıstığı, soyafasulyesi, çay, kahve, kınakına ağacı, palmiye yağı, şeker, kurutulmuş hindistancevizi içi, baharatlar, kauçuk, petrol, kalay cevheri, boksit, kömür, kereste.
ÖNEMLİ KENTLER:
Cakarta, Surabaya, Bandung, Se-marang, Surakarta, Medan, Cogcakarta.
EĞİTİM:
Zorunlu eğitim yoktur.
Halk
Endonezyalılar Sumatra ve Borneo adalarının iç bölümlerinde yaşayan kabileler, Bali'deki gelişmiş Hindu kültürünü kuran insanlar ve Cava'nın uygar Malaylar'ı gibi birçok değişik halktan oluşur. Ülkede 20 değişik dil konuşulur. Resmi dil ise hemen hemen bütün grupların anlayabileceği Malay dilinin bir lehçesidir. Nüfusun büyük bir çoğunluğu Müslüman'dır. Hıristiyanlar ve Budacılar da vardır. Bali ve Lombok adalarının halkı ise Hindu dinini benimsemiştir. Endonezya'da Malay olmayan en büyük grup Çinli tüccarlardır. İlköğretim parasızdır ve gençlerin çoğu okuryazardır. Ülkede 40'tan fazla üniversite ve birçok kütüphane vardır.Endonezya adaları kültürel gelenekler açısından oldukça zengindir. Yüzyıllardan beri müzik, dans ve tiyatro sanatlarınm bir araya getirildiği kukla gösterileri bugün de bütün canlılığıyla sürmektedir. Kuklalar karmaşık bir biçimde oyulur ve rengârenk boyanır. Ayrıca zarif ve etkileyici Bali dansları çok ünlüdür. Endonezya'da birçok eski tapınak bulunur. Bunlar arasında dünyaca ünlü Buda tapınağı Borobudur da vardır.
Karmaşık modelli kumaşların üretimi sırasında balmumu ve boyalarla yapılan batik sanatı giysilerin süslenmesinde kullanılır. Ülkede taş, tahta, fildişi ve kemik oymalarını da içeren süsleyici el sanatları oldukça gelişmiştir.Endonezya halkının çoğu küçük köylerde yaşar. Evler genellikle bambudan yapılmıştır; çatıları saman, yaprak ve kamışlarla kaplıdır. Ülkede az sayıda büyük kent vardır.
Ekonomi
Halkın yaklaşık üçte ikisi çiftçidir. Başlıca besin kaynağı pirincin yanı sıra mısır, manyok, şeker üretilir. Hindistancevizi, kahve, çay, biber ve tarçın gibi baharatlar ile kauçuk, kereste ve kopal türü ağaç zamkları yurtdışına satılır.
Sumatra ve Güneydoğu Borneo'da kömür yatakları, Bangka ve Sumatra'nın doğusundaki öteki adalarda kalay madeni bulunur. Alüminyumun elde edildiği boksit Singapur'un tam güneyindeki Riau Takımadalarından sağlanır. Endonezya aynı zamanda önemli bir petrol üreticisidir. Petrolünün yaklaşık üçte ikisi Sumatra'dan çıkar. Sanayi özellikle Cava'da hızla gelişmektedir. Başlıca sanayi ürünleri pamuklu dokuma, kauçuk, kâğıt, gübre, cam, kimyasal ürünler ve çimentodur. Cakarta, Surabaya, Semarang ve Ambon'da tersaneler vardır. Ulaşım daha çok deniz taşımacılığına dayanır. Cava'daki Tanjungpriok, Surabaya ve Semarang ile Sumatra'daki Palembang başlıca limanlardır. Havayoluyla da hem birçok ada birbirine, hem de ülke Avustralya'ya, Asya'ya ve Avrupa'ya bağlanır.
Tarih
Portekizli tüccarlar ilk kez 16. yüzyılda baharat aramak amacıyla bazı Endonezya adalarına yerleştiler ve misyonerler halkı Hıristiyan yapmaya çalıştı. 17. yüzyılda İngiliz, Fransız ve Hollanda ticaret şirketleri adalar ticaretine egemen olmak için birbirleriyle mücadele ettiler. Sonunda Hollanda ticari üstünlük sağladı ve yönetimde söz sahibi oldu.
Endonezya'daki Hollanda yönetimi çok sertti. Yerliler zorla çalıştırıldı; ülke içinde yer değiştirmelerine bile izin verilmedi. 19. yüzyılın ikinci yarısında bazı reformlar yapıldı. 20. yüzyılın başında da halka kendi kendini yönetmede bazı haklar tanındı.
Adalar II. Dünya Savaşı sırasında Japonlar'ca istila edildi.
17 Ağustos1945'te bağımsızlığını ilan eden Endonezya halkı savaştan sonra yeniden geri dönen Hollandalılarla mücadele etmek zorunda kaldı; sonunda 1950'de bağımsızlığını tam olarak kazandı. Ülke Endonezya Cumhuriyeti adını aldı.
İlk devlet başkanı Sukarno, ordu ile güçlü Endonezya Komünist Partisi arasındaki dengeyi "güdümlü demokrasi" adı verilen bir sistemle korumaya çalıştı. 1962'de Yeni Gine' nin batısındaki Hollanda yönetiminin son bulmasına çalıştı ve başarılı oldu. Burası 1963'te Endonezya yönetimine geçti. Daha sonra da ordu yeni kurulan Malezya Federasyonu'na saldırılarda bulundu.
Endonezya komünistleri 1965'te ordu üst-yönetimini devirmek amacıyla bir başkaldırı düzenlediler. Ayaklanma şiddetle bastırıldı ve Komünist Parti kapatıldı.
1968'de Malezya ile barış sağlandı ve Sukarno'nun yerine General Suharto devlet başkanı oldu; sert bir yönetim kuruldu. Suharto'nun izlediği otoriter yönetime 1974'ten sonra özellikle Müslümanlar ve öğrenciler karşı çıktılarsa da 1978'de ordunun ülke yönetimindeki rolü arttı ve siyasal baskılar daha da yoğunlaştı. Suharto 1983'te dördüncü kez, 1988'de beşinci kez başkan seçildi.
Msxlabs & TemelBritannica
