ÖMER LÜTFİ PAŞA,

asıl adı Mihaylo Latoş,
macar kökenli türk asker
(Plaşki, Hırvatistan, 1806 - İstanbul 1871).

Avusturya Harp okulu’nda öğrenim görürken, OsmanlI devletine sığınıp müslüman oldu (1828) ve Ömer Lütfi adını alarak yüzbaşı rütbesiyle ordu hizmetine girdi. Askeri okulda bir süre öğretmenlik yaptı; veliaht şehzade Abdülmecit’in hocası oldu. Akkâ’nın geri alınmasıyla Suriye’de Mısır valisi Mehmet Ali Paşa egemenliğine son veren Suriye seferine miralay (albay) rütbesiyle katıldı (1840). Ertesi yıl mirliva (tuğgeneral) olarak Lübnan valiliğine atandı (1841). Ancak, Fransa ile Rusya’nın buna karşı çıkıp hıristiyan bir yönetici atanmasını istemeleri üzerine azledilerek (1842) Arnavutluk ıslahatıyla görevlendirildi (1843).

Kura yöntemiyle askere alınmaya karşı çıkanların neden olduğu karışıklıkları bastırmak için gönderildiği Doğu Anadolu’da başkaldıran toplulukları sindirdi (1846). Ferik (korgeneral) rütbesiyle Memleketeyn (Eflak ve Boğdan) kuvvetleri komutanlığına atandı (1848). Bağımsız bir Rumen devleti kurmak için etkinlik gösteren ayaklanmacı kuvvetleri yenip ibrail’i ele geçirdi. Bükreş’e girmeye hazırlanırken, Rusya’nın protestosu üzerine azledildi (1850). Birinci ferik (orgeneral) olarak Karadağ ayaklanmasını bastırmakla görevlendirilen kuvvetlerin başına getirildi (1852). Karadağ (Crna Gora) ve Bosna’da bozulan düzeni kısa sürede sağladı, müşir (mareşal) rütbesiyle Rumeli ordusu komutanlığına atandı (1853). Kırım savaşı’nın başlaması üzerine (1853) rus başkomutanı Gorçakov’a bir ültimatom göndererek Memleketeyn’in 15 gün içinde boşaltılmasını istedi.

Bu isteği reddedilince, Tuna üzerinde bulunan Calafat’a asker geçirip general Dannenberg komutasındaki rus ordusunu önce Oltenita’da (Oltenitza) [1853], sonra da Çatana’da (Tschetate) [1854] bozguna uğrattı. Abdülmecit tarafından "Serdarıekrem" (başkomutan) unvanıyla ödüllendirildi. Yine aynı yıl, Silistre’nin yardımına koşarak, kenti rus kuşatmasından kurtardı. Özellikle Yerköyü zaferinden sonra düşman ordusu Tuna’daki gemileriyle Boğdan’a çekilmek zorunda kaldı ve türk birlikleri Bükreş’e girdi. Savaşın ağırlık noktasının Kırım’a kayması üzerine Tuna ordusuyla buraya geçen serdarıekrem Ömer Lütfi Paşa, Gözleve’de (Eupatoria) 25 bin kişilik bir rus ordusunu dağıtarak önemli bir zafer kazandı (1855). Ruslar’ın bu yenilgisine çok üzülen çar Nikolay I intihar etti.

Sivastopol ele geçirildikten sonra, yaklaşık 3 aydır rus kuşatması altında bulunan Kars’ı kurtarmakla görevlendirildi, ordusuyla Kafkasya'ya geçti. Ruslar’ı inguri ırmağı kıyısında yenerek ilk hedefi olan Kutaysi yolunu açtıysa da, zamanında yetişemediği için Kars’ın düşmesini engelleyemedi. Bu nedenle Kırım savaşı'nın bitiminde (1856) gözden düşerek geri hizmete alındı. Hersek hıristiyanlarının Rusya’dan yardım gören Karadağlılar’ın kışkırtmasıyla yönetime karşı ayaklanması üzerine (1858), giderek yayılan bu ayaklanmayı bastırmak için ikinci kez Rumeli ordusu komutanlığına atandı (1861). Hersek ayaklanmasını kısa sürede bastırıp karadağ ordusunu da Rıjeka’da yok etmeyi başardı. Karadağ’ın başkenti Cetinje’ye (Çetine) doğru ilerlerken, avrupa devletlerinin işe karışmaları sonucu savaşa son veren Işkodra Barış antlaşması'nı imzaladı (1862).

Bir türlü bastırılamayan Girit ayaklanmasının alevlenmesi üzerine tam yetkiyle adaya gönderildi (1866). Yunanistan'a katıldıklarını ilan etmiş olan ayaklanmacıları Lasithi’de yenerek isfakya (Sphakia) dağlarına çekilmek zorunda bıraktı; bölgeyi çember içine aldı; bu başarılı harekâtı sürerken; Rusya, Prusya, İtalya ve Fransa elçileri BabIâli'ye ortak bir nota verip Girit'e uluslararası bir komisyon gönderilmesini ve adada halkoylaması yapılmasını istediler (1867). Bunun üzerine görevden alınarak İstanbul’a çağrıldı, hassa müşiri rütbesiyle türk orduları başkomutanlığına getirildi (1868).