ANLAMINA GÖRE CÜMLELER
A) Olumlu Cümle:
Bir şeyin olduğunu, bir işin yapıldığını anlatan cümlelerdir.
Ör:

• Köyden eve kadar koştu.

B) Olumsuz Cümle:
Bir şeyin olmadığını, bir işin yapılmadığını anlatan cümlelerdir.
Ör:

• Köyden eve kadar koşmadı.

Not: Olumlu ve olumsuz olma durumu, bir işin iyi ya da kötü olması ile ilgili değildir.
Ör:

• Hırsızlık yaptım. (olumlu)
• Hırsızlık yapmadım. (olumsuz)

Not: Kimi cümleler biçim olarak olumlu, anlamca olumsuz olabilir.
Kimileri ise biçim olarak olumsuz, anlamca olumlu olur.
Ör:

• Ne yemek yedim, ne su içtim. "yemedim-içmedim” (biçim olarak olumsuz, anlamca olumlu)
• Seni sevmiyor değilim. "seviyorum” (biçimce olumsuz, anlamca olumlu)

Not: Fiillerde olumsuzluk "-me,-ma” eki ile; isimlerde ise "değil” sözcüğü ile yapılır.
Ör:

• Yürüdüm (olumlu) yürümedim (olumsuz)
• hasta (olumlu) hasta değil (olumsuz)

Not: Kimi kaynaklarda olumlu ve olumsuz cümleye "Haber Cümlesi” denir.
Not: yüklemi olmayan, yüklemi okuyucunun hayal gücüne bırakılan cümlelere "Eksiltili Cümleler’ denir.
Ör:

• Eve gelince kapıya yönelip.

C) Soru Cümlesi:
Soru yolu ile bilgi almayı amaçlayan cümlelerdir. Sonuna soru işareti (?) konur. Kimi soru cümleleri gerçekten soru sorarken, kimileri de onaylatmak amacı taşırlar. Her iki durumda da soru işareti kullanılır.
Ör:

• Akşam yemekte ne yedin ? ( Gerçek soru)
• İnsan kardeşini sevmez olur mu ? (Onaylatma Anlamı)

Not: Bazı cümlelerde soru eki olmamasına rağmen ses tonu o cümleyi soru cümlesi yapar.
Ör:

• Adınız, soyadınız?

C) Ünlem Cümlesi:
Acıma, heyecan, sevinç, korku gibi duyguları bildiren cümlelerdir.
Ör:

• Sakın uzaklaşmayın ha !
• Ah, nerede o güzel günler !
• Eyvah, kitapları evde unuttum !

Not: Eğer ünlem işareti cümlenin sonuna konacaksa, ünlem bildiren sözcükten sonra virgül kullanılır.
Ör:

• Hey, bana bakın!
• Hey ! Bana bakın.

C) Emir Cümlesi:
Bir işin yapılmasını kesin bir dille bildiren cümlelerdir.
Ör:

• Akşam kitabı getireceksin

Not: Emir cümlesi söyleyenin uygularını aşırı biçimde yansıtırsa, ünlem cümlesine dönüşür.
Ör:

• Çabuk yerleri süpür tembel adam !

D) Şart Cümlesi:
Şart kipi "- se, -sa” ile çekimlenmiş fiillerin yüklem olduğu cemlerdir.
Ör:

• Çalışırsa para kazanır.

Not: Her "-se,-sa” eki şart anlamı katmaz
Ör:

• Keşke onlar da okusa ( şart değil istek anlamı var)