TOPKAPI SARAYI
İstanbul'da Sarayburnu'nda bulunan Osmanlı padişahlarının 15. yüzyıldan 19. yüzyıl ortalarına kadar oturdukları, aynı zamanda devlet işlerinin yürütüldüğü saray.
II. Mehmet'in (Fatih) İstanbul'u almasından sonra ilk saray, bugünkü İstanbul Üniversitesi merkez binasının bulunduğu yerde yapıldı. Ancak kentin tam ortasında bulunan bu sarayın yeri güvenlik açısından uygun görülmeyerek, tamamlanmasından hemen sonra daha güvenli bir yer aranmaya başlandı. Üç tarafı şiddetli akıntılı bir denizle çevrili, kara tarafından da kalın duvarlarla kolayca korunabilecek olan Sarayburnu uygun bulundu ve yeni sarayın inşaına 1465 yılında başlandı.
Bugün Topkapı Sarayı olarak bilinen bu saray Osmanlı kaynaklarında Yeni Saray adıyla geçer. İlk yapıları II. Mehmet devrinde, 1478'de tamamlandı. Sarayı çevreleyen 1480 m. uzunluğundaki sur da bu dönemde yapıldı. Ancak inşaat sonraki yıllarda da sürdü. Hemen her padişahın yeni binalar eklemesiyle saray 19. yüzyıl ortalarına kadar büyümeye devam etti. Bu bakımdan Topkapı Sarayı'nda Osmanlı yapı ve süsleme sanatının 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar gelişmesini izlemek mümkündür. Saray, Birun (Dış Saray), Enderun (İç Saray) ve Harem olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır.
Birun kısmında, daha çok saray hizmetli ve görevlilerinin kaldıkları binalar bulunurdu (hastane, hamam, koğuşlar, odun ambarı, ahırlar, fırın, mutfak, vb). Burada kalanlara da "birun halkı" denilirdi. Enderun kısmında padişahlar, sadrazamları, vezirleri, defterdarları, elçileri vb. kabul ederlerdi. Bayramlaşmalar da burada olurdu. Divanıhümayun toplantılarının yapıldığı Kubbealtı, Arz Odası, Hazine Dairesi, Kutsal Emanetler Dairesi bu bölümdeydi.
Burada "enderun ağaları" denilen enderun görevlileri hizmet ederlerdi. Harem dairesi padişahın, saray kadınlarının ve şehzadelerin oturdukları yerdi. Burada "harem ağaları" hizmet ederlerdi. Topkapı Sarayı alanında ayrıca zaman zaman çeşitli köşkler de yapıldı. Bunlardan günümüze kalanlar; Sepetçiler Köşkü, Çinili Köşk, Sofa Köşkü, Bağdat Köşkü, Revan Köşkü ve Mecidiye Kasrı'dır. Topkapı Sarayı 699.000 m2'lik bir alanı kaplar.
Saray alanı içinde bir cami ve Bizanslılardan kalma bir de kilise (Aya İrini) bulunur. Abdülmecit'e kadar Osmanlı padişahları Topkapı Sarayı'nda oturdular. Abdülmecit, Dolmabahçe Sarayı'nı yaptırarak buraya taşındı. Topkapı Sarayı, Atatürk'ün isteği üzerine, 3 Nisan 1924'te Bakanlar Kurulu tarafından alınan bir kararla müze hâline getirilerek halka açıldı.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
