POSTA
—ANSİKL. Kutsal Kitap'a ve Sikeliotes Diodoroso'ya göre, daha eski Mısır'da posta servisi vardı. Herodotos, Keyhüsrev’in iskitler’e karşı giriştiği savaşta (İ.Ö. 500) posta istasyonlarının kullanıldığını söyler. Eski Yunan kentlerinin hemerodromos diye anılan özel postaları vardı. Galya'da da posta vardı, ama gerçek anlamda ilk posta servisini kuran cursus publicus'un yaratıcısı Augustus'tur. Praetorium'un yönetimi altındaki bu idare yüksek görevlileri, imparator kuryelerini ve ordunun araç ve gereçlerini taşımakla görevliydi. Posta yolu üzerinde atların değiştirilmesi için ayrılan mola yerleri vardı. Özel kişiler de bu servisten yararlanabilirdi.

Ortaçağ'da yollardan herkes istediği gibi yararlanıyordu. Kral, büyük senyörler, din adamları, loncalar ve üniversitelerin özel postalan vardı. Ancak yollar pek güvenli değildi.

OsmanlIlar döneminde postayla ilgili işler Mahmut ll'ye kadar yalnızca devlet haberleşmelerini içine alıyordu. Mahmut II, bir fermanla halkın mektuplarının İstanbul ile öteki iller arasında bir ücret karşılığı taşınmasını, postanın gizliliği ilkesine uyulmasını, mektup dağıtımında, müslüman, reaya ve yabancılara eşit davranılmasını emretti (1838). Tanzimat fermanı'nın ilanından (1839) sonra posta hizmetleri kamu hizmetleri içine alındı. Bir yıl sonra İstanbul'da Yeni cami'nin avlusunda Postahanei âmire adı ile bir Posta nezareti kuruldu. Bunu, imparatorluğun Musul, Diyarbakır, Sivas gibi önemli merkezlerinde açılan postaneler izledi (1843).

Telgraf idaresi de nezaret düzeyine çıkarıldı (1855). Posta hizmetlerinin nakit parayla değil pul ile görülmesine başlandı (1862). Posta ve Telgraf nezaretleri tek bir nezaretin yapısı içinde bir araya getirildi (1871). ikinci meşrutiyetten sonra nazırlık kaldırıldı ve örgüt genel müdürlük düzeyine getirildi (1909). 1911'de yeniden kurulan nezaret yine genel müdürlük düzeyinde örgütlendi ve genel müdürlüğe Refik Halit Bey (Karay) getirildi (1919). Kurtuluş savaşı başlarında Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti tarafından bir Posta müdürlüğü kuruldu (1920). Aynı yıl Posta müdürlüğü genel müdürlük düzeyine yükseltildi; Sabri Bey (Toprak) ilk genel müdür olarak görevlendirildi. İstanbul'daki Posta genel müdürlüğü’nün görevi ise Osmanlı devleti yıkı- lıncaya kadar (1922) sürdü.

—Dy. Makas postası.
Aygıtlann (işaretler ve makaslar) kumanda ve manevra sistemlerine göre, başlıca şu posta tipleri ayırt edilir: mekanik postalar'da kumanda ve manevralar ya borulu ya da füniküler mekanik transmisyonları harekete geçiren mekanik levyeler yardımıyla, makasçının kol kuvvetiyle gerçekleştirilir; güç postaları'nda aygıtlara, elektriksel, hidrolik ya da pnömatik devrelerle küçük levyeler yardımıyla kumanda edilir; ayrıca aygıtların kumandası için elektrik ya da sudan, manevrası için de sıkıştırılmış havadan yararlanan elektropnömatik ya da hidropnö- matik postalar da vardır. Avrupa ülkelerinin birçoğunda, modern güç postalarının tümü, röleli postalardır, bunlar güvenlik röleleri adı verilen rölelerle, tamamen elektriksel kumandayla çalışan ve elektrik motorlarıyla manevra edilen postalardır.

—iş huk. işçi postaları kullanılan işlerde, en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçiler, ondan sonra gelen 2. iş haftası gündüz çalıştırılarak postalar sıraya konur. Çalışma bakanlığı gece ve gündüz postalarında 15 günlük nöbetleşmeye izin verebilir. Sanayi işlerinde, 18 yaşını doldurmamış erkek çocuklarla her yaştaki kadınların gece çalıştırılmaları yasaktır, işin özelliği gereği kadın işçi çalıştırılması gerekli işlerde 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmalarına tüzükteki şartlarla izin verilir (Kadın işçilerin sanayiye ait işlerde gece postalarında çalıştırılma koşullan hakkında tüzük, Resmi gazete, 22 ağustos 1973, sayı: 14 633).

—iş örgüt. Bakanlar kurulu’nun 28 şubat 1973 tarih ve 7/5941 sayılı kararnamesiyle yürürlüğe konulan "Postalar halinde işçi çalıştırarak yürütülen işlerde çalışmalara ilişkin bazı özel usul ve kurallar hakkında tüzük" uyarınca, postalar halinde çalışma iki türlü olabilmektedir: işin niteliği sürekli çalışmayı gerekli kıldığı için birbiri ardına işçi postalarının çalıştırılması; işin niteliği sürekli çalışmayı gerekli kılmadığı halde işverenin postalar halinde çalışma yöntemini uygulaması. Sözkonusu tüzük, işin gereği olarak gündüz ve gece aralıksız işletilen ve işçi postaları sistemi kurulan işyerlerinde, 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak biçimde bir düzenlemeyi zorunlu kılmıştır, işin niteliği gerektirmediği halde postalar halinde işçi çalıştıran öteki işyerlerinde ise, posta sayısı işçilerin yasayla belirlenen günlük çalışma süreleri aşılmamak koşuluyla işveren tarafından saptanır; gerektiğinde toplu iş sözleşmelerine bu konuda hükümler konabilir Ayrıca, bütün postaların çalışma sürelerinin aynı olması gerekmediği gibi, bir işyerinde değişik işlere göre ayrı ayrı posta sayıları belirlenebilir ya da işyerinin yalnızca belirli birimlerine uygulanabilir.

—Postc. Günümüzde posta hizmetleri 2 mart 1950 tarih ve 5584 sayılı Posta kanunu'nun öngördüğü esaslara göre yürütülmektedir. Yasaya göre bu hizmetleri yürütme görevi PTT idaresine aittir. Üzerlerinde haberleşme niteliğinde yazılar bulunan açık ya da kapalı mektuplarla kartlar PTTnin tekeli altındadır (md. 2). Yasanın aynı maddesi PTT idaresinin tekeli dışında kalan gönderileri de belirtmiştir. Tekel kapsamına giren gönderilerin PTT idaresi dışındaki kişi veya kurumlarca taşınması yasaktır (Posta k. md. 59).

Mektup postası gönderileri, niteliklerine göre üçe ayrılır:

1. kişisel haberleşme niteliğinde yazıları içeren gönderiler (mektuplar ve kaıtlar);
2. kişisel haberleşme niteliğinde yazılar içermemesi gereken gönderiler (basılmış kâğıtlar, küçük paketler);
3. kişisel haberleşme niteliğinde yazılar içersin ya da içermesin, körlere özgü yazılar. Mektup postası gönderilerine kimi özel hizmet işaretleri konabilir: konutta teslim, özel ulak ve postrestant. Değer konmuş mektuplar gönderici tarafından ücreti verilmek suretiyle alıcının konutunda teslim edilir. Kent içindeki özel ulak işaretli mektuplar dağıtım çevresi içinde oturan alıcılarına özel ulakla teslim edilir. Köylere ve askeri birlik adreslerine özel ulak işaretli gönderi kabul edilmez. Postrestant işaretli gönderiler, alıcıları tarafından alınmaları için postanede bekletilir. Mektuplar ve kartlar, ağırlıkları ne olursa olsun kural olarak, uçakla gönderilir. Basılmış kâğıtlar, küçük paketler ve körlere özgü yazılarsa uçak ek ücretleri tam ve peşin ödenmek koşuluyla uçakla gönderilirler. Mektuplar, kartlar, gazeteler, dergiler, kitaplar, basılmış kâğıtlar ve küçük paketler taahhütlü olarak da kabul edilebilirler (Posta k. md. 3).

Posta birliği (Dünya)
çeşitli posta hizmetlerini düzenlemek ve yetkinleştirmekle ve bu alanda uluslararası işbirliğinin gelişmesine katkıda bulunmakla görevli örgüt. Eylül 1874’te Bern kongresi ile kurulan Dünya posta birliği, hemen tüm ülkeleri kapsamaktadır. 1 temmuz 1948'den başlayarak bu örgüt. Birleşmiş milletler örgütü'nün özel bir kuruluşu durumuna geldi. işlemleri, Convention postale üniverselle (Dünya posta sözleşmesi) adını taşıyan bir sözleşme ve haberleşmelerin karşılıklı değiş tokuşu bakımından tek bir bölge oluşturan Birlik üyeleri arasında yapılan anlaşmalar içinde toplandı. Resmi dil olarak fransızca benimsendi. Birliğin ve sürekli organlarının merkezi olarak Bern saptandı. En yüksek organ olan kongre, bir önceki kongre kararlarının uygulamaya konma tarihinden en geç beş yıl sonra toplanmaktadır, iki kongre arasında işlerin sürekliliğini, bir "yürütme ve irtibat komisyonu” sağlar. Birliğin sürekli organlarından biri olan Posta incelemeleri danışma komisyonu, posta hizmetiyle ilgili teknik, idari ve iktisadi sorunlar üzerinde incelemeler yapmak ve görüşler sunmakla görevlidir. Son olarak, Bern'deki Uluslararası birlik bürosu, posta idareleri için irtibat, bilgi ve danışma organı hizmetini görmektedir.