GIDALARIN BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

Yeterli ve dengeli beslenme sağlığın korunması ve hastalıkların önlenmesi açısından temel teşkil etmektedir.
İnsanın aktif ve sağlıklı bir hayat sürmesi için gereksinim duyduğu besin öğeleri farklı gıdalardan sağlanmaktadır. Bazı gıdalar belirli besin öğeleri açısından zengin, bazıları ise yoksun olabilir. Ayrıca, bir gıdaya uygulanan herhangi bir işlem varolan besin öğelerinin kaybına sebep olabilir. Bu nedenle, hangi gıdaların ne miktarda tüketileceği ve tüketime hazırlanırken nelere dikkat edileceği büyük önem taşımaktadır.

1. Süt:
Süt, içerisindeki protein, yağ, şeker, vitaminler, mineraller ve enzimler nedeniyle beslenmede büyük rolü olan bir gıda maddesidir. Sütte bulunan proteinler biyoyararlılık bakımından önemlidir. Sütte bulunan mineraller özellikle kalsiyum, fosfor, potasyum, magnezyum, iyot ve çinko, kemik yapısı ve kas hareketlerinin düzenlenmesi açısından çok önemlidir.

2. Et ve Et ürünleri:
Başta kırmızı et olmak üzere et ve et ürünleri önemli protein kaynaklandır ve proteinler de hücrelerin ana maddesidir. Kırmızı et ve karaciğer hayvansal protein kaynakları içerisinde en çok demir içeren gıda maddelerine iki örnektir. Kırmızı et ve karaciğerin içerdiği demirin bir önemi de emilebilme özelliklerinin yani biyoyararlılığın yüksek olmasıdır. Et ve et ürünleri bu özelliklerinden dolayı iyi bir demir kaynağıdır.

3. Yumurta:
Yumurta, hayvansal kaynaklı bir gıda olup, biyolojik değeri yüksek proteinleri bulundurması nedeniyle insan beslenmesinde vazgeçilmez bir yere sahiptir. Biyolojik değeri yüksek proteinler içinde, yumurta proteini, örnek protein olarak kabul edilmektedir. Yumurta proteini, vücutta en yüksek seviyede kullanılan, en iyi şekilde vücut dokularına çevrilen proteindir.

4. Meyve ve Sebzeler:
Meyve ve sebzeler, çoğunlukla lifli gıda maddeleri olup, beslenme fizyolojisi açısından önem taşıyan vitamin ve mineralleri içerir. Ayrıca meyve ve sebzeler özellikle folik asit, A vitamininin ön öğesi olan beta-karoten, E (tokoferol), C, B2 vitaminleri, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşikler bakımından da zengindir.

5. Bal:
İnsan sağlığı ve beslenmesi yönünden önemli bir gıda olan bal, başlıca glikoz ve früktoz olmak üzere farklı şekerleri ihtiva eder. Genel olarak bal, %80 şeker ve %17 su içerir. Geriye kalan %3’lük kısım mineral maddeler, amino asitler, renk maddeleri, vitaminler ve enzimlerden oluşur.

6. Unlu Mamuller:
Toplam karbonhidrat ihtiyacının %80’i unlu mamuller ve tahıl ürünlerinden sağlanmaktadır. Unlu mamuller sadece karbonhidratları değil, B1 vitamini (Tiamin), B2 vitamini (Riboflavin), B6 vitamini, folik asit ve niasin de içerir.

GIDA MADDESİ SATIN ALIRKEN !...
Etiket Bilgilerini Dikkatle Kontrol Edin... Ürün etiketindeki ürünün adlandırılmasına dikkat edilmeli ve içindekiler bölümü ince- lenmelidir.
Satın alınması düşünülen ürünün özellikleri etiket bilgileri ile karşılaştırılmalıdır. Meyve suyu, meyve nektarı, meyveli içecek gibi birbirine yakın isimlere sahip, ancak birbirinden farklı ürünleri alırken, o ürünün alınmak istenen ürün olup olmadığına özellikle dikkat edilmeli; ayrıca içindekiler bölümü okunarak ürünün içeriği hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.;

• Alkolsüz içeceğin etiketindeki ürünün adlandırılmasına dikkat edilmelidir.
• Üretim İzni veya İthalat İznine Dikkat Edin.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nca verilen üretim izni tarih ve numarasının, eğer ürün ithal ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın ithalat izin tarih ve numarasının etikette yazıyor olmasına dikkat edilmelidir.
• Son Tüketim Tarihini Kontrol Edin.
• Ürünün, ambalajının üzerindeki son tüketim tarihi ve raf ömrü dikkatle okunmalıdır. Son tüketim tarihi geçmiş ürünler alınmamalı ve bu ürünler için satıcı uyarılmalıdır.
• Son tüketim tarihi geçmiş veya üretim izni olmayan ürünleri satan satış yerleri, Tarım İl Müdürlüklerine bildirilmelidir.
• Gıdalar, uygun koşullarda muhafaza edilmeli, hazırlanmalı ve tüketilmelidir.
• Ambalaj Kontrolü Yapın.
• Bozulmuş, bombaj yapmış, şişmiş, delinmiş, sızıntı yapmış, çökmüş ambalaja sahip gıda ürünleri risk taşıyabileceğinden satın alınmamalıdır.
• Muhafaza Şartlarını Kontrol Edin.
• Etiket üzerindeki uyarılara dikkat edilmeli ve her ürünün kendine özgü muhafaza şartlarında (sıcaklık, nem, ışık, vb.) satışa sunulup sunulmadığı kontrol edilmelidir.
• Örneğin yumurta alırken, kabuğun temiz olmasına, yumurtanın kırık veya çatlak olmamasına ve serin yerde (<12 0C) muhafaza edilmesine dikkat edilmelidir.
• Çiğ kırmızı etler İve hazırlanmış kırmızı et karı- şımlannı satın alırken dış yüzey renginin parlak kırmızı ve homojen nitelikte olmasına, renkli ışık ile etlere aldatıcı görünüm verilip verilmediğine, etlerin veteriner hekim kontrolünden geçtiğini gösterir sağlık damgası olmasına, 0-4 0C’de muhafaza edilmesine ve soğuk zincirin kırılmamasına dikkat edilmelidir.
• Sucuk, salam, sosis vb. ürünleri satın alırken, kılıfta yağ ve su sızması, hava kabarcığı ve renk farklılığının olmamasına ve ambalajın sağlam olmasına dikkat edilmelidir.
• Raflardaki Sıcaklığı Kontrol Edin.
• Buzdolabında ve derin dondurucuda muhafaza edilen gıda maddeleri uygun şartlarda soğutulmalıdır. Varsa soğutucu ve dondurucudaki sıcaklık ölçer kontrol edilmelidir.
• Dondurulmuş gıdalarda soğuk zincirin kırılma- masına dikkat edilmelidir. Dondurulmuş gıdalar alışverişin en sonunda alınmalı ve en kısa sürede eve ulaştırılarak derin dondurucuya konulmalıdır.
• Dondurma ve diğer dondurulmuş gıdalarda çözülüp donma durumunu gösteren şekil bozukluğu gibi işaretlere dikkat edilmelidir.
• Soğutucu dolaplar uygun şartlarda çalışıyor olmalı ve gıdalar hava akımına izin verecek şekilde depolanmalıdır.
• Kırmızı et ve kanatlı etleri alışverişin en sonunda alınmalı, yüksek sıcaklıkta fazla dolaştırılmadan en kısa sürede eve ulaştırılmalı ve buzdolabında saklanmalıdır.
• Açıkta Satışa Sunulan Gıdaları Satın Almayın.
• Taze meyve ve sebzeler ile teknik ve hijyenik koşullarına uygun olarak satılan dökme gıdalar hariç, açıkta satılan ambalajsız gıdalar satın alınmamalıdır.
• Dökme olarak (orijinal ambalajından çıkarılmış) satın alınan gıdaların etiket bilgileri (son kullanım tarihi, üretici firma vb.) mutlaka istenmelidir. Doğrudan ve çapraz bulaşmanın önlenmesi ve izlenebilirliğin sağlanması amacıyla mümkün olduğunca orijinal ambalajlı ürünler tercih edilmelidir.

Gıda Maddelerinin Evde Muhafazası ve Kullanımı!...

• Süt ve süt ürünleri buzdolabı koşullarında 0-4 0C de muhafaza edilmelidir.
• Etler, sakatatlar ve kıyma 4 0C’nin altında, dondurulmuş ürünler ise -18 0C’de derin dondurucuda muhafaza edilmelidir.
• Dondurularak muhafaza edilen ürünlerin de bir son tüketim tarihi ve raf ömrü olduğu unutulmamalıdır.
• Yumurtalar, evde 0-4 0C’de buzdolabı koşullarında muhafaza edilmelidir.
• Taze meyve ve sebzeler buzdolabı koşullarında 10 0C nin altında muhafaza edilmelidir.
• Bal, oda sıcaklığında kapalı bir kapta kuru ortamda muhafaza edilmelidir.
• Alkolsüz içecekler, etiket üzerinde belirtilen muhafaza koşullarına dikkat edilerek oda sıcaklığında veya buzdolabı koşullarında muhafaza edilmelidir.
• Dondurulmuş gıdalar, buzdolabında 24 saat,
• Buzlukta 7 gün, -18 °C derin dondurucuda son tüketim tarihine kadar muhafaza edilmelidir.
• Unlu mamuller, oda sıcaklığında kapalı bir kapta kuru ortamda (nem oranı %50-60) muhafaza edilmelidir.
• Pişirilmiş gıdalar hemen tüketilmelidir. Daha sonra tüketilecek olanlar hızla so- ğutulmalı, buzdolabında 4-70C arasında muhafaza edilmeli ve tüketilecek miktar kadarı ısıtılmalıdır. Tekrar tekrar ısıtmaktan kaçınılmalıdır.
• Yumurta, buzdolabında yıkanmadan muhafaza edilmeli ve tüketileceği zaman yıkanmalıdır. Eller yumurta ile temas ettikten sonra mutlaka yıkanmalıdır.
• Dondurulmuş ürünler tüketileceği zaman buzdolabında 4-8 0C’de çözündürülmeli, bir kez çözündürülen ürün tekrar dondurulmamalıdır. Dondurulmuş ürünlerin, satın alınması, taşınması ve evdeki dondurucuda muhafaza edilmesi sırasında çözündürülmemesine dikkat edilmelidir.
• Gıdaların hazırlanması sırasında et veya et ürünlerinin özsuları, çiğ yenen gıda maddeleri ile temas etmemelidir. Aksi takdirde çapraz bulaşmaya yol açılır. Et veya et ürünlerinin işlenmesinde gıdaları hazırlayan kişiler, işlemden önce ve sonra ellerini tam olarak yıkamalı ve et ürünleri ile temas eden yüzeylerin temizlik ve dezenfeksiyonu yapılmalıdır.
• Gıdaların pişirilmesinde dış yüzeyin olduğu kadar içinin de pişmiş olmasına dikkat edilmelidir. Çiğ ette ürünün merkezi iç sıcaklığın en az 72 0C’ ye ulaşması, başka bir ifadeyle ette pembe kısımlar kalmayacak şekilde pişirilmesi sağlanmalıdır.
• Balda şekerlenme (kristallenme) olması bozulduğu anlamına gelmez. Çoğu çiçek balı doğası gereği daha çabuk kristallenebilir (şekerlenebilir).
• Soğuk ortamda muhafaza edilen balların koyulaşması veya şekerlenmesi durumunda direkt ısıtmadan ve 45 0C civarında sıcak su dolu bir kabın içinde veya sıcak bir ortamda bekletilerek çözündürülmesi gerekmektedir.
• Dondurulmuş ürünlerde; ambalaj açıldıktan sonra pakette kalan ürünler çözülmeden derin dondurucuya konulduğunda aynı muhafaza koşullarında (-18 °C’de) muhafazaya devam edilebilir. Ürünlerde çözülme olması durumunda tekrar buzdolabına konulmadan tüketilmelidir. Aksi halde mikroorganizma çoğalması nedeniyle bozulma oluşabilmektedir.
• Soğumadan kapalı kaplara ve ambalaja alınan unlu mamuller, nemlenme nedeniyle kolayca küflenebilir. Bu yüzden unlu mamuller tam olarak soğumadan kapatılmamalıdır veya ürünün hava alması sağlanarak küflenmesi önlenmelidir.
• Küflenmiş, çürümüş, bozul muş gıdaların hiçbir bölümü tüketilmemelidir. Çünkü küflenme, çürüme ve bozulma gıdanın olumsuz bütününü etkilemektedir.
• Bozulmuş olan sütler kestirilerek başka süt ürünlerinin yapımı için kullanılmamalıdır.
• Meyve ve sebzelerin yıkanıp temizlenmesi deterjan gibi temizlik maddeleriyle değil, sadece bol akar su ile yapılmalıdır.
• Sebze ve meyvelerin yıkama işlemi doğramadan önce yapılmalıdır. Aksi taktirde, vitaminler kaybolacaktır.
• Meyveler kesildikten veya suyu / sıkıldıktan sonra hemen tüketilmelidir.
• Aksi taktirde, vitamin değeri önemli ölçüde azalacaktır.
• Mutfak hijyenine dikkat edilmeli, uygun malzemeden yapılmış mutfak eşyası kullanılmalıdır.
• Çapraz bulaşmaya sebep olmaması için çiğ tüketilecek gıdalar, riskli gıdalar, pişirilecek gıdalar için ayrı ayrı mutfak ekipmanı kullanılmalıdır.
• Buzdolabında muhafaza edilen ürünlerin ağzı kapalı olmalı ve birbirleri ile temas etmesi önlenmelidir.