Kars Antlaşması

Ankara Hükümeti ile Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan ve Rus SFSC arasında imzalanan antlaşma (13 Ekim 1921).

Türkiye’nin kuzeydoğu sınırlarını çizen Moskova Antlaşması’na (16 Mart 1921) Gürcistan ve Ermenistan katılmamıştı. Moskova Antlaşmasının 15. maddesi, barışı sürekli kılmak amacıyla Türkiye’nin bu ülkelerle de antlaşma imzalamasını öngörüyordu. Gürcistan SSC dışişleri komiseri Aleksandre Svanidze 30 Temmuz 1921’de Ankara’ya bu doğrultuda bir öneri getirdi. Ama Sakarya’da Yunan ordusuyla yürütülen savaş nedeniyle görüşme gerçekleşemedi. Konuya ilişkin görüşmeler 26 Eylül 1921’de Kars’ta başladı. Ankara Hükümeti ile Ermenistan SSC, Gürcistan SSC, Azerbaycan SSC ve RSFSC temsilcilerinin katıldığı görüşmelerin temelini Moskova Antlaşması oluşturdu. Konferansta Kalp tuz madenleri ve Bakû petrollerine ilişkin tartışmalar dışında önemli bir anlaşmazlık çıkmadı.

Bölgedeki sınır sorunlarına temelli çözümler getiren Kars Antlaşmasıyla Batum Gürcistan’a bırakılırken azınlık cemaatlerin dinsel haklarını düzenleyecek önlemlerin alınması sorumluluğu Gürcistan hükümetine verildi. Sınır bölgesinde yaşayanların karşılıklı geçişleri, kışlık ve yazlık otlaklardan yararlanmaları da geçici olarak bir düzene bağlandı. Öte yandan Nahçıvan bölgesinin Azerbaycan’ın koruyuculuğunda özerk bir konuma kavuşturulması kararlaştırıldı.