Gümrü antlaşması
Türkiye ile Ermenistan Cumhuriyeti arasında 3 aralık 1920'de imzalanan antlaşma.

TBMM hükümetinin yaptığı ilk uluslararası bağıt olan antlaşmayla, Ermeni sorununa çözüm getiriliyor, Türkiye ile Ermenistan Cumhuriyeti arasındaki savaş durumu sona eriyordu. Antlaşmanın 3. maddesine göre eski OsmanlI toprağı olup Türkiye'de kalan yerler için, Ermenistan istediği takdirde, 3 yıl geçince pilebisit yapılabilecekti. 4 madde uyarınca Ermenistan 1 500'den fazla asker bulundurmamayı, silahlarının sayısını sınırlandırmayı yükümleniyordu. Bu konular Erivan'da bulunacak türk temsilcisi ya da büyükelçisi tarafından denetlenebilecekti (5. md.).

Antlaşma, Birinci Dünya savaşı sırasında düşman ordularına katılan ya da işgal altındaki topraklarda kıyıma katılmış olanlar dışındaki göçmenlerin eski sınırlar içindeki yurtlarına dönmelerine izin veriyordu. Göçmenler bu haklarını bir yıl içinde kullanabilecekler, bu süre içinde dönmeyenler hiçbir hak ileri süremeyeceklerdi (7. md.). Taraflar Birinci Dünya savaşı sırasında ortaya çıkan karşılıklı zarardan aklandılar. Antlaşmanın 10. maddesinde Erivan hükümetinin Sevr antlaşması'nı geçersiz saydığı, emperyalist ülkelerde bir kışkırtma aracı olan temsilci heyetlerini geri çağırmayı kabul ettiği belirtiliyordu. Ayrıca türk devleti, bağımsızlığını ve toprak bütünlüğünü tehdit edebilecek saldırılara karşı, Erivan hükümetine antlaşmayla sağlanan haklara zarar vermemek koşuluyla, Ermenistan içinde geçici olarak askeri önlemler alabilecekti (13. md.).

Antlaşmanın imzasıyla Türkiye doğudaki birliklerini Batı cephesi'ne kaydırma olanağı buldu. Antlaşmanın bir ay içinde onaylanması gerekirken, bir gün sonra iktidara geçen Bolşevikler onayı geciktirdi. Ancak türk ordusu elverişli konumda olduğu için, Moskova'da yapılan görüşmelerde Gümrü antlaşması'nın sağladığı durum korundu. Antlaşmanın kararlan, büyük ölçüde, SSCB ile yapılan Moskova antlaşmasında ver aldı.