Oktay Sinanoğlu

(d. 25 Şubat 1935, Ankara)
Kuvantum kuramına katkıda bulunan Türk kimyacı.

Ortaöğrenimini Ankara’da tamamladıktan sonra ABD’ye giden Sinanoğlu 1956’da Berkeley’deki California Üniversitesi’nin kimya mühendisliği bölümünden mezun oldu, bir yıl sonra da Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) lisansüstü derecesini aldı. 1958’de California Üniversitesinde öğretim üyesi oldu, 1959’da da doktora çalışmasını tamamladı. Daha sonra Berkeley Laboratuvarinda araştırma görevlisi olan Sinanoğlu, 1962’de Connecticut’taki Yale Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirildi, bir yıl sonra da kimya profesörü oldu. 1964’te Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), 1973’te de Boğaziçi Üniversitesi’nde danışman profesörlüğe atandı. 1968’de ODTÜ’de Kuramsal Kimya Bölümü’nü kurdu.

Birçok ülke üniversitelerinin onur üyeliğine seçilen ve buralarda konuk profesör olarak çalışan, aynca Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’na (NATO) bağlı kuruluşlarda atom fiziği dersleri verdi. Sinanoğlu ABD’deki çeşitli kimya kuruluşlarının ödüllerinin yanı sıra 1966 TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü, 1977’de de Sedat Simavi Vakfı Fen Bilimleri Ödülü’ nü kazandı ve Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi’ne seçilen ilk Türk oldu.

Çalışmalarını kuramsal kimya, kuvantum kimyası ve moleküler biyoloji alanında yoğunlaştıran Sinanoğlu’nun en önemli çalışması, 1960’lardan başlayarak geliştirdiği çok elektronlu yapılar kuramıdır. Atom ve moleküllerin kuvantum özelliklerini ve elektronlararası etkileşimleri ayrıntılı olarak çözümleyen bu kuram çokelektronlu sistemlerin çeşitli fiziksel özelliklerini gerçeğe çok yakın bir biçimde hesaplamayı olanaklı kıldı. Sinanoğlu bu kuram çerçevesinde elektron kabuğunu ve etkileşimin yörünge elektronları üstündeki etkilerini araştırdı, kuramını berilyum ile periyodik tablonun birinci sırasındaki elementlerin atom ve iyonlarına uyguladı. Atomlar arasında ve içinde elektronların birbirine çarparak devinmelerinden doğan ve molekül bağı enerjileri ile geçiş enerjilerini etkileyen etkileşim enerjisi ve çekirdek kutuplaşmasına ilişkin kurama katkıda bulundu. Tedirginlik (pertürbasyon) ile değişirlik (varyasyon) yaklaşımları arasındaki ilişkileri inceleyerek uyarılmış durumlar için geçerli bir tedirginlik değişirlik yöntemi geliştirdi.

Moleküler biyoloji alanında da, bazların hidrofobik yerleşmesi ve DNA’nın çözelti içinde niteliğini yitirmesi, suyun ve öbür çözücülerin bipolimer yapılar üzerindeki etkisi, ayrışma enerjileri ve moleküller arası kuvvetlere ilişkin çalışmaları Sinanoğlu’na dünya çapında ün kazandırmıştır. K. Wiber ile birlikte yayımladığı Sigma Molecular Orbital Theory (Sigma Molekül Yörüngem- sisi Kuramı), K. A. Brueckner ile birlikte yayımladığı Three Approaches to Electron Correlation in Atoms (Atomlarda Elektronlararası Etkileşime Üç Yaklaşım) ve 1978’de yayımladığı Fiziksel Kimya Terimleri Sözlüğü başlıca yapıtları arasındadır.