Krom nedir? Nerelerde kullanılır?
Krom (Cr) Periyodik cetvelin VIB grubunda bulunan, gümüş beyazı renkte metal element.
Gümüş gibi parlak, mavimsi beyaz, kolay kınlan sert bir maden olan krom havaya karşı çok dayanıklıdır, nemli havada bozulmaz, yani paslanmaz.Krom, doğada genellikle kristal halde bulunur. Dünyamızın katılaşması sırasında ilk kristalleşen elementlerden biridir. Krom filizi kromit adını taşır, krom taşı demektir. Çoğunlukla kayalar içinde ince kristaller halinde bulunur. Kromun birçok filizi bilinmektedir; bunlardan zümrüt, yakut ve safir değerli taşlar olduğundan süs eşyası yapımında kullanılır. Ama en yaygın krom filizi kromittir.
Metal elementlerin en yaygını olmakla birlikte doğada serbest hâlde bulunmaz. En önemli minerali kromit (FeCr2O4) başlıca Afrika, Rusya ve Türkiye'de (Bursa, Fethiye, Guleman) bulunur. Cevheri karbon ya da silisyumla ferrokroma indirgenir. Krom (3) oksit alüminotermi yöntemiyle indirgenerek saf krom elde edilir.
Kromun Özellikleri
- simgesi: Cr
- atom ağırlığı: 52
- atom sayısı: 24
- erime noktası: 1,890 derece
- kaynama noktası: 2,480 derece
- yoğunluğu: 7.1
Nerelerde kullanılır?
Krom cevheri başlıca metalurji, kimya, refrakter ve döküm kumu sanayinde kullanılır.
Çeliğin sertleştirilmesinde, paslanmaz çelik üretiminde ve çeşitli alaşımların eldesinde kullanılır. Özellikle otomobil parçalarında ve kesici aletlerde korozyon önleyici kaplama olarak kullanımı da yaygındır. Yüksek erime sıcaklığı nedeniyle, tuğla ve kalıp yapımında da rağbet görmektedir. Krom, cama zümrüt yeşili bir renk verir ve sık tercih edilen bir katalizördür. Yakut ve zümrütün rengini veren de krom elementidir.
Havada koruyucu bir oksit tabakasıyla kaplandığı için korozyona dayanıklı alaşım (paslanmaz çelik) yapımında ve elektrikli kaplamada (kromaj) kullanılır. Krom (3) oksit (Cr2O3) yeşil, kurşun kromat (PbCrO4) ise sarı pigment olarak, öteki krom bileşikleri de sepileme işleminde ve boyarmadde olarak, kuvvetli bir yükseltgen olan kromik asit (H2CrO4) de fotoğrafçılıkta ve kromaj banyosunda kullanılır.
Krom kimyasalları paslanmayı önleyici özellikleri dolayısıyla uçak ve gemi sanayinde yaygın olarak; kimya endustrisinde de sodyum bi-kromat, krumik asit ve boya hammaddesi yapımında, metal kaplama, deri tabaklama, boya maddeleri (pigment), seramikler, parlatıcı gereçler, katalistler, boyalar, organik sentetikler, konserve yapma ajanları, su işleme, sondaj çamuru ve diğer birçok alanda tüketilir.
Krom metali, yüksek performans alaşımlarında, Al, Ti, Cu alaşımlarında, ısıya ve elektriğe dirençli alaşımlarda tüketilir. Kromun süper alaşımları yüksek ısıya dayanıklı randımanı yüksek, türbin motorlarının yapımında kullanılmaktadır.
Kullanım alanları
- Silah Sanayiinde
- Otomobil Parçalarında
- Paslanmaz Çelik Yapımında,
- Uçak ve Gemi Sanayiinde, kullanılır kısaca paslanmaz metal kullanılan yerlerin madenidir.
Türkiye Krom Üretimi
Türkiye Krom Üretimi Türkiye’de krom madenciliği 1850'li yıllarda başlamıştır. Bugüne kadar Türkiye dünya krom pazarlarında önemli bir paya sahip olagelmiştir. Bazı yıllarda üretim bakımından ilk sırada yer almış, çoğu yıllarda 3. ile 6. sıralar arasında yerini korumuştur. Bugüne kadar Türkiye’de 47 milyon ton kadar krom cevheri ürettiği hesap edilmektedir. Türkiye krom cevheri üretimi 2.080.043 ton ile, 1995 yılında en üst düzeye ulaşmıştır. 1995 yılını takip eden yıllarda üretim genel bir azalma eğilimine girmiş, bu eğilim 2000 ve 2001 yılında daha da hızlanmış, 2001 yılında 389.759 ton olmuştur. 2003 yılında ise, krom piyasasındaki canlanmalar nedeniyle talep artışına bağlı olarak fiyatlarda yükselmiştir. Bu nedenle, son iki yılda üretim miktarları kısmen artmıştır.
Ülkemizdeki en önemli krom yatakları;
- Fethiye ve Köyceğiz (Muğla)
- Buldan ve Acıpayam ( Denizli )
- Orhaneli (Bursa), Mihalıççık ( Eskişehir )
- Pozantı ve Karsantı (Adana)
- Kayseri
- Guleman (Elazığ) ve Kopdağı (Erzincan)'nda bulunur.
Krom madeni Antalya ve Guleman (Elazığ)'daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir.
Türkiye çıkardığı kromu büyük ölçüde cevher olarak satmaktadır. Bu nedenle çıkarımını dış taleplere bağlı olarak ayarlamaktadır. 2001 yılında krom ihracatımız 24 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. En önemli pazarlar Rusya, Norveç, Ukrayna ve Slovakya olmuştur. Ferrokrom ihraç ettiğimiz en önemli pazarlar ise ABD Hollanda ve Belçika’dır. Yıllık üretimimizin yaklaşık yarısı ihraç edilir. Gerideki miktar ise Elazığ ve Antalya’daki ferro krom fabrikalarında işlenir. Dünya’da en çok krom üreten ülkeler Güney Afrika Cumhuriyeti Rusya Federasyonu Hindistan ve Filipinlerdir. Türkiye ise beşinci sırada yer alır.
Derlemedir.