Arama


Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
18 Kasım 2005       Mesaj #1
Misafir - avatarı
Ziyaretçi

Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)

, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Fırat ve Dicle ırmakları havzasındaki Gaziantep, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin Batman, Şırnak ve Siirt illeri topraklarında yer alan, enerji üretimine ve sulamaya yönelik projeler bütününe verilen ad. Bir dizi altyapı yatırımını içermesi yanında önemli ekonomik, toplumsal ve kültürel boyutları da olan GAP, Türkiye tarımsal topraklarının yaklaşık yüzde 10’unu, ülke nüfusunun ise yüzde 9’unu içeren bir bölgeyi kapsamaktadır.

Ad:  atatürk barajı.jpg
Gösterim: 14051
Boyut:  47.8 KB
Geçmişi, 1930’larda başlatılan Keban Barajı ön hazırlıklarına değin uzanan GAP, fiziksel altyapı olarak 13 büyük projeden oluşmakta, 22 baraj ve 19 hidroelektrik santralın yapılmasını öngörmektedir. Projeler tamamlandığında, hidroelektrik enerji üretiminde 27,3 milyar kW-sa artış sağlanacak (1991’de hidroelektrik enerji üretimi 22,7 milyar kW-sa), sulanan tarım alanları 1,6 milyon ha artacaktır (1992 başında sulanan tarım alanları 1,7 milyon ha). Sulama tesislerinin tamamlanması, ayrıca pompayla sulamayı ve bunun için de 86 pompa istasyonunun yapımını gerektirmektedir. Ocak 1990’da su tutmaya başlayan Atatürk Barajı’nın sularını Harran ve Ceylanpınar ovalarına akıtacak olan iki sulama tünelinden birinin delme işlemleri tamamlandı.

26’şar kilometrelik uzunluklarıyla bu tüneller dünyanın en uzun sulama tünelleri olacaktır. Şanlıurfa-Harran ve Mardin-Ceylanpınar ovaları dışında, Gaziantep, Şanlıurfa Adıyaman, Kâhta, Besni, Kaysun, Diyarbakır Havzası, Nusaybin ve Silopi- Cizre ovaları da sulama projesinden yararlanacaklardır. GAP kapsamında olan bölgede halen yaklaşık 65 bin hektarlık tarım alanı sulanmaktadır.GAP’ta kullanılacak yerüstü su kaynaklarını esas olarak Fırat ve Dicle akarsuları ile bunlara bölge sınırları içinde ve dışında katılan kollar oluşturmaktadır. Fırat’ın, Atatürk Barajı’nın inşa edildiği yerdeki yıllık ortalama debisi 26,6 milyar m3’tür. Bu miktar Birecik yakınlarında 30 milyar m3’e ulaşmaktadır. Dicle’nin debisi ise, Ilısu baraj yeri yakınlarında 15 milyar m3’e varmaktadır.Ayrıca, Ceylanpınar, Diyarbakır, Harran, Suruç ve Gaziantep ovalarında 1.616 milyon m3’lük yeraltı su kaynağı saptanmıştır.

Ad:  gap-illeri.jpg
Gösterim: 8385
Boyut:  29.7 KB
GAP kapsamındaki bölge ülkenin öteki yörelerine, özellikle de Batı, Orta ve Güney Anadolu’ya göre önemli ölçüde geri özellikler sergilemektedir. 1990 genel nüfus sayımına göre kentleşme oranının yüzde 58 olduğu yörede, doğurganlık ve ölüm oranları, aile büyüklüğü, çocuk nüfusun göreli ağırlığı ülke ortalamasının üzerinde, okuryazarlık ve eğitim düzeyi ise Türkiye ortalamasının altındadır. Toplam nüfusu yaklaşık 4,5 milyon olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasına (75) eşittir. Kırsal göçün önemi de dikkate alındığında, GAP sonrasında bölgenin kırsal alanlarına öteki bölgelerden bir nüfus akımının sağlanması gerekecektir. Halkın geçimini daha çok kuru tarım ve yarı göçebeliği de içeren hayvancılık türü tarımsal uğraşlarla sağlamasına bağlı olarak bölgedeki kırsal yerleşmeler dağınık, az nüfuslu, ama çok sayıdadır.

Bölge tarımında, ekonomik ve toplumsal yapı ile ilişkiler yönünden ülkenin öbür bölgelerinden daha eşitsiz özellikler görülmektedir. GAP bölgesinde yaklaşık 2 milyon ha toprağı işleyen 240 bin tarım işletmesinde ortalama işletme büyüklüğü 8,2 hektardır. Öte yanda, işletmelerin yüzde 4,2’sinin işlenen alanın yüzde 49,5’ini elinde bulundurduğu, geri kalan yüzde 95,8’inin ise toprakların geriye kalan bölümünü işlediği görülmektedir. En büyük işletmeler için ortalama büyüklük 341 ha, en küçük işletmeler içinse 1,4 ha’dır. Bu dengesizlik başka etkenlerle de birleşerek, tarımsal teknolojinin görece geri kalmasına ve yeni tekniklerin benimsenmesinde güçlüklere yol açmakta, verim düşüklüğü yanında çeşitli toplumsal sorunlara da neden olmaktadır. Tarımda makineleşme ve modern girdi kullanımı açısından Türkiye ortalamasının çok gerisinde kalan yörede bugün için en önemli ürün mercimektir ve toplam üretiminin çok büyük bölümü bu bölgede yapılmaktadır. Buna karşılık, GAP’ın gerçekleşmesiyle görece en yüksek net üretim artışlarının sırasıyla şu ürünlerde olması beklenmektedir: Sebze-bostan, meyve, sanayi bitkileri, baklagiller, hayvan yemi. Sağlanacak olanaklardan tam olarak yararlanılması için, GAP’ın getireceği yeni bitkisel üretim bileşiminin bilimsel olarak saptanması ve artan üretimin yurt içinde ve dışında pazarlanması konusunda ayrıntılı ve ciddi araştırma ve planların yapılması gerekmektedir.
1976’da uygulanmasına başlanan ve 2010 yılında tamamlanması öngörülen GAP yaklaşık 9 milyar ABD Doları’na mal olacaktır. Projenin getirisinin yılda 2,8 milyar dolar dolayında olacağı tahmin edilmektedir.
Kaynak :Ana Britannica
Son düzenleyen Safi; 28 Şubat 2019 17:02