Pas

,
Bitki-Yaklaşık 4 bin kadar mantar türünün başta ekonomik bitkiler olmak üzere çeşitli bitki türlerinde yol açtığı hastalıkların genel adı. Pas mantarları yaşam çevrimleri boyunca ya tek bir bitki türüne ya da iki ayrı türe asalak olur.

Yaşam çevrimini iki ayrı bitkide tamamlayan ve bu süre boyunca birbiri ardına beş spor dönemi geçiren pas mantarlarının en tipik örneklerinden biri Puccinia graminis'tir; başta buğday olmak üzere çeşitli tahıl bitkilerinde kara pas hastalığına yol açar. Bu mantarın ara konağı kadıntuzluğu (Berberis) bitkisidir. Yaşam çevrimini iki ayrı bitkide geçiren öbür mantarlar arasında başlıca ana konağı ardıç, ara konağı elma, japon ayvası, alıç ve gül olanlar sayılabilir.

Yaşam çevrimini tek bir bitkide geçiren mantarların zarar verdiği başlıca bitkiler ise kuşkonmaz, fasulye, kasımpatı, kahve, çobanpüskülü, kardelen, şekerkamışı ve ayçiçeğidir. Konak bitkinin hücrelerine emeçler uzatarak beslenen bu mantarlar, bitkilerin yaprak, sürgün ve meyveleri üzerinde turuncu, sarı, kırmızı, kahverengi ve siyah tozlu lekeler oluşturur. Lekeler çoğunlukla demir pasını andırdığından hastalık kimi yörelerde “kınacık” adıyla anılır. Hastalığın etkisiyle direncini yitiren bitkilerin büyüme ve üremesi bozulur, bitki cılızlaşır; daha ileri aşamalarda da çürüyerek ölür. Hastalığın denetiminde rol oynayan en önemli etkenlerden biri dayanıklı çeşitlerin ve hastalık bulaşmamış bitkilerin yetiştirilmesidir; ara konakların yok edilmesi, ürünlerin dikkatlice izlenmesi ve ilaçlama, alınması gerekli öbür önlemlerdir.

Albugo cinsi mantarların otsu bitkilerde yol açtıkları hastalıklara da yaygın olarak beyaz pas denir. Gerçek paslardan farklı olarak ikinci bir konağa gereksinim duymayan bu mantarlar bulaştıkları bitkilerin yapraklarının üzerinde parlak sarı renkli lekelere ve beyaz mumlu ya da tozlu kabarcıklara neden olurlar. Yapraklar sarararak vaktinden önce dökülür, gövde ve çiçekler eğrilir, bitki bodurlaşır. Hastalık, pasa dayanıklı çeşitlerin ve hastalık bulaşmamış bitkilerin yetiştirilmesiyle, hastalıklı organların yok edilmesiyle ve ilaçlamayla denetlenebilir.