BALONCULUK

a. Havc. Balonların incelenmesi, yapımı ve kullanımı.

—ANSİKL. Havc. Montgolfier kardeşler Pilâtre de RozierveArlandesmarkisi’nin “montgolfiör" adlı balonla 1783’te ilk yükselme başarılarından sonra Blanchardıt ve Jefries, Manş denizi’ni balonla geçmeyi başardılar (7 ocak 1785). Pilâtre de Rozier kısa süre sonra aynı girişimde yaşamını yitirdi.

Gay-Lussac, Biot(1804), Croce-Spinelli (1874), Sivel, Tissandier kardeşler (1875) olan ve bir pille beslenen bir elektrik motoruyla donatılmıştı: deney 1884’te üç kez yinelendi. Aynı zamanda, beygir gücü başına ağırlığı daha düşük olan, benzin motoru geliştirildi ve bu motor hava araçlarının itme gücünde kesin bir atılım sağladı. Fransa'da Lebaudy kardeşler ve mühendis Julliot benzin motorlarıyla çalışan, yön dümenleri ve kararlılık kanatçıkları olan birçok güdümlü balon yaptılar (Lebaudy, Paris, Röpublique, Liberti).

1910 ile 1914 arasında Sociötö Astra (Deutsch de la Meurthe), Clöment-Boyard, Zodiac gibi birçok transız yapımcısı, güçleri gittikçe artan güdümlü balonları başarıyla gerçekleştirdi. Bu yapımcılar, dış biçimi, yalnızca, gazların içerdeki basıncı ile korunabilen omurgasız türü kullandı. Kont Zeppelin, Almanya’da Friedrichshafen'de, 1900’de 128 m boyunda, verniklenmiş bezle kaplı, iki ucu yuvarlatılmış koni biçiminde, her biri ayrı bir bölmeye yerleştirilmiş 15 adet hidrojen dolu balon taşıyan, uzun ve omurgalı silindir şeklinde bir gövde yaptı.

Birinci Dünya savaşı’nın hemen başında uçaklardaki gelişme ve uçaksavar topları, güdümlü balonların gündüz kullanımını hızla olanaksızlaştırdı. Almanlar, Paris, Londra vb. gibi kentlerin gece bombardımanlarında yangınlardan ve üslerine dönmemelerinden kaynaKİanan ağır kayıplar pahasına zeplinlerden büyük ölçüde yararlandılar.

iki savaş arasında yalnız deniz kuvvetleri, büyük tonajlı güdümlü omurgalı balonlar ya da küçük ve kısa erimli omurgasız hafif balonlar (Astra-Zodiac) kullandı; ama kıtalararası hava yolculuğunda yalnız omurgalı balonlardan yararlanıldı. 1919’da fl34 (ingiliz) güdümlü balonu İngiltere’den kalkarak Amerika’ya ulaştı. 1923’te Dixmude (68 500 m3 hacminde, 226 m boyunda, 1560 B.B.) durmaksızın 119 saatte 8 000 km'lik bir yol aldı; ancak 21 aralık 1923'te kayboldu. 1924 te Z.R.Z3 Almanya'dan Amerika’ya uçtu.

ikinci Dünya savaşı öncesinde güdümlü balonlar, düzenli hatlarda 2 milyon kilometrenin üstünde yol katetti ve 52 000 yolcu taşıdı Kuzey Atlas okyanusu’nda (6 400 km) ve güney Atlas okyanusu’nda (10 000 km) ilk düzenli hava hatları, alman Hindenburg ve Graf Zeppelin güdümlü balonlarıyla açıldı.

Hidrojen kullanımından kaynaklanan Akron (1933), Macon (1935) ve Hindenburg (1936) güdümlü balon felaketleri, ikinci Dünya savaşı’nın patlak vermesiyle birlikte, yolcu taşımada yararlanılan büyük güdümlü balonların ortadan kalkmasına neden oldu, ikinci Dünya savaşı sırasında amerikan donanması, helyumla şişirilen, omurgasız ve yarı omurgalı, küçük güdümlü balonları, kıyıları gözetleme,denizaltıları izleme ve denize düşen pilotları kurtarma alanlarında başarıyla kullandı. Öte yandan serbest balonlar, büyük yükseltilere ulaşma olanağı verir; örneğin 1932 yılı ağustosunda Piccard ve Cosyns 16 201 m'ye ulaştı; Orvil, Anderson ve Stevens'i taşıyan Explorer 2, 29 temmuz 1935’te 22 066 m'ye yükseldi. 40 000 m’yi geçen sondaj balonları ayrıca roketlerin fırlatılmasında kullanıldı. Öte yandan 1957 yılı ağustosunda amerikalı binbaşı D G. Simans 31 000 m'ye ulaştı. Bilimsel araştırmalarda geniş ölçüde kullanılan balonlar (astronomi meteoroloji), günümüzde spor alanında da yeniden önem kazanmaya başladı. 1978 ağustosunda amerikalı Max Anderson, Ben Abruzzo ve Larry'nin, Montgolfier kardeşlerin anısına Double Eagle 2 serbest balonuyla kuzey Atlas okyanusu'nu geçti.