Göktürk Yazıtları

Göktürkler döneminden kalma, tarihsel değerlerinin yanı sıra Türk dili ve edebiyatının ilk yazılı örnekleri de sayılan taş yazıtların tümü.

8. yüzyıla ait yazılı taşlar arasında özellikle üçü, Kültigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları önem taşır. Yazıtlarda Bumin Kağan'dan başlayarak Göktürk Devleti'nin kuruluşu, İlteriş ve Kapağan Kağan dönemleri anlatılır, Bilge Kağan ile kardeşi Kültigin'in siyasal birliği sağlama çabaları öykülenir. Kültigin ve Bilge Kağan yazıtlarının yazarı, Yolug Tigin'dir. Üçüncü yazıt da vezir Tonyukuk tarafından yazılıp dikilmiştir. 19. yüzyıl sonlarında bulunan yazıtları ilk okuyan, Danimarkalı Thomsen'dir (1893).

Göktürk Yazıtlarının Önemi ve Özellikleri

• Göktürk Yazıtlarını (Orhun Abideleri), Türkçenin yazılı en eski kaynağıdır.
• Günümüzün birçok sözcüğü, ilk haliyle bu yapıtlardadır.
• Bu yazıtlar, Türk tarihine ışık tutan önemli belgelerdir.
• Göktürk Yazıtları, bir hakanın, halkına hesap vermesi, halkın devlete, millete karşı görevlerinin hatırlatılması, düşmanın entrikalarına nasıl karşılık verileceğinden söz edilmesi ve Türklerin yüksek ahlak ve seciyesinin anlatılması açısından önemlidir.
• Bu anıtlar Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metindir. Türk tarihinin taşlar üzerine yazılmış ilk belgesidir.
• Türk hitabet sanatının erişilmez bir şaheseridir.
• Yalın Türkçenin önemli örnekleridir.
• Türk dilinin kaynağı, Türk yazı dilinin başlangıcının bilinmeyen dönemlere kadar gittiğinin delilidir.
• Eski Türkçe döneminin en önemli eserleridir.
• Türk dilinin ilk yazılı belgeleridir.
• II. Göktürk (Kutluk) devleti döneminde dikilmiş olup, I. Göktürk devletinin tarihi anlatılır.
• İlk siyasetname örneğidir.
• İçinde “Türk” kelimesinin geçtiği ilk metindir.
• 38 harften oluşan Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
• Günümüzde Moğolistan sınırları içerisindedir.
• Yazarı Yolluğ Tigin’dir.
• “Türk” adının geçtiği ilk yazılı belge ve Türk edebiyatının ilk yazılı örnekleri olan Göktürk abidelerindeki yazılar 1893 yılında Prof. Thomsen ve Radloff tarafından okunmuştur.

Göktürk Yazıtlarının Dil Özellikleri

• Göktürk yazıtlarındaki düzyazı, o zamanki Türkçenin en yüksek anlatım özelliklerini taşır.
• Şiirsel bir anlatımla oluşturulmuştur.
• Bugünkü düzyazıya örnek olacak bir cümle yapısı; duru, açık, yalın, destansı bir söyleyişi vardır.
• Dil, yabancı etkilerden uzaktır.

BAKINIZ Orhun Yazıtları (Orhun Abideleri, Göktürk Yazıtları )