Fagot,

Almanca fagott, İngilizce bassoon,
Fransızca basson,ailesinin başlıca tenor ve bas çalgısı. Fagotun borusu, çift kamışlı ağızlığın yerleştirildiği eğik ve dar bir metal bölümden sonra kıvrılıp aşağıya doğru uzanır. Bu uzantının orta parçasında sol el için, onun altındaki dipçik parçasında da sağ el için perde delikleri yer alır. Dipçik parçasından çıkan tahta nefesli çalgılar ikinci bir boru,orta parçanın yanından yukarıya doğru yükselir, ağız bölümü hizasını da geçtikten sonra kalak bölümüyle biter. Buradaki perde delikleri sol başparmağa uyarlanmış bir anahtarla denetlenir.

Fagot bir askıyla omza asılır ve biraz yana eğik tutularak çalınır. Klasik fagotta ses genişliği fa anahtarlı portenin altındaki sifrden yukarıya doğru üç oktavdır.

Melodi çalmak için en çok kullanılan ses alanı, tenor insan sesininkiyle örtüşür. 19. yüzyılın ortalarında ses alanının üst sınırı tiz (soprano) mi'ye kadar genişletilmiştir. Parmak deliklerinin geleneksel olarak belirlenmiş yerleri bilimsel bakımdan uygun konumda bulunmadığı için fagotun çalınması özellikle zordur. Ama bu, Handel döneminden beri orkestranın bellibaşlı renklerinden birini oluşturan alışılmış tonun elde edilebilmesi için kaçınılmaz bir durumdur. Fagotun dili, bir kamışın çift katlı bükülmesiyle yapılır.

Crampon firmasınca imal edilen bu model Fransa, İtalya ve İspanya’da yaygınlık kazandı, bazı İngiliz fagotçular da bunu kullandılar. Fransız fagotu klasik fagotun sevilen ses rengini korumuş ve geliştirmişti, ama çalınması kolay değildi, çünkü birçok notada tutarlı ve düzgün bir ses kalitesi sağlanamıyordu. Bu aksaklıkları en aza indirgemek için 1825’te Almanya’da Cari Almenrâder birtakım değişikliklere girişti. Johann Adam Heckel’in firmasının hazırladığı yenilenmiş bir modelin giderek geliştirilmesiyle de, bugün Fransa, İtalya ve İspanya dışındaki bütün ülkelerde standart olarak kabul edilen Alman fagotu ortaya çıktı. Avrupa akçaağacından yapılan bu fagotta deliklerin yerleri ve büyüklükleri, ses alanının tümündeki notaların daha düzgün ve kaliteli çatınabilmesini sağlayacak biçimde düzenlenmiştir. Aynca Alman fagotu daha çabuk öğrenilir, kamış seçimi daha kolaydır ve birçok bakımdan büyük orkestraya daha uygundur. Eski fagotlar üzerinde yapılan araştırmalar (bazılarınca kullanışlılığın anlatım gücüne yeğ tutulduğu düşünülen) Alman fagotunun Fransız fagotundan farklı olan tınısının, aslında klasik tınıdan sanıldığı kadar büyük bir sapma yapmadığını göstermektedir. Sesi fagota göre bir oktav aşağıda olan ve büyük orkestralarda sık sık yer verilen ilk kullanışlı kontrfagot Viyana’da geliştirilmiş ve zaman zaman klasik bestecilerin yapıtlarında yer almıştır. Çağdaş kontrfagot, dört kez geriye doğru kıvrılan ve aşağıya doğru bakan metal kalağıyla Heckel’in yaklaşık 1870’teki tasarımının benzeridir.