Atmosferin Katları
Atmosfer; yoğunlukları, bileşimleri,sıcaklıkları ve hareketlerinin türü bakımından farklı katmanlardan oluşur.
Troposfer
Atmosferin yeryüzüne temas eden en alt katıdır.
Kalınlığı 6-16 km arasında değişir.
Bu kalınlık ekvatorda daha fazla (16 km), kutuplarda daha azdır(6 km).
İklimin konusuna giren hava olayları, troposferin 3-4 km'lik alt kısmında gerçekleşir. Çünkü hava olayları üzerinde etkili olan su buharı troposferin alt katlarında yoğunlaşmıştır.
Atmosferi meydana getiren gazların yaklaşık %75'i troposfer katında bulunmaktadır.
Troposfer katmanında yükseltikçe, sıcaklık her 100 merede 0,5 C azalır.
Troposferin üst sınırında sıcaklık -50 C'nin altına düşmektedir.
Yatay olarak da sıcaklık ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır.
Stratosfer
Troposferin üst sınırından başlayarak 25-30 km yüksekliğe kadar olan atmosfer katmanıdır.
Bu katman troposfere göre daha durgun olup, yatay hava hareketlerinin görüldüğü bir kattır. Hava, çok kuru ve hemen hemen bulutsuzdur.
Sıcaklığı ekvator üzerinde -80 C, kutuplar üzerinde -50C'dir.
Stratosferin üst kısımlarında 19.km'den itibaren ozon gazlarının oluşturduğu tabaka başlamaktadır.
Şemosfer
Stratosferin üst kısmından başlayıp 80-90 km yüksekliğe kadar uzanır.
Bu tabakada gazların miktarı iyice azalmış olup, hava hareketleri görülmez.
Stratosferin üst katı ile şemosferin alt katı arasında (19-45 km'ler arası) kalan bölüme ozon tabakası veya ozon katı denilmektedir.
Bu katta oksijen, ultraviyole ışınlarının etkisiyle ozon (O3) gazına dönüşür.
Ozon katı, mor ötesi (ultraviyole) ışınların canlılar için zararlı olacak kadarını tutar.
Ayrıca ozon gazı, bakterileri öldürdüğü için havanın sağlığa elverişli olmasını sağlar.
Gelişen teknolojiyle bitlikte bazı kimyasal maddeler yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bu maddeler, ozon tabakasına ulaşarak, buradaki ozon gazlarını ayrıştırmaktadır.
Buna bağlı olarak ozon tabakasında incelme olmuştur.Bu yüzden, yeryüzüne ulaşan mor ötesi ışınlarda artış meydana gelmiştir.
Bu artış sıcaklıkların yükselmesine, bitki örtüsünde değişmelere ve çeşitli hastalıklara yol açmıştır.
Ozon tabakasına zarar veren kimyasal maddelerin kullanımı birçok ülkede yasaklanmıştır.
İyonosfer
Şemosferin üst sınırından başlayarak 250-300 km yüksekliğe kadar uzanan atmosfer katmanıdır.
Gazların son derece seyrek olduğu bu katman oksijen, helyum ve hidrojen iyonlarından oluşmuştur.
Bunlar, Güneş'ten gelen ışınların etkisiyle iyonlaşarak elektrik iletkeni haline gelmişlerdir.
Bu nedenle iyonosfer, radyo ve televizyon dalgaları için yansıtıcı görev yapar.
Atmosferdeki gazların ancak %3 kadarı bu katmanda yer alır.
Eksosfer
Atmosferin en üst ve en dış katmanını oluşturur.
Bu katmanda gazlar çok seyrektir.
Çok hafif gazlar bulunur.
Gazlar üzerinde yer çekiminin etkisi çok azdır.
Bu yüzden, eksosferdeki bazı gaz molekülleri uzaya kaçmaktadır.
Buna bağlı olarak, üst sınırı kesin olarak bilinemez.
Eksosferin, dolayısıyla atmosferin dış yüzeyinin 10 000 km yüksekliğe kadar ulaştığı tahmin edilmektedir.
