Osman 1.

, Osman bey ya da Osman gazî olarak da bilinir (d. y. 1258 - ö. 1326, Yenişehir, Bursa), Türk beyi. Osmanlı Devleti ve Osmanlı hanedanının kurucusudur. Oğuzların Kayı boyundan, Anadolu Selçuklularının uç beyi Ertuğrul Gazi’nin oğluydu. Annesi Halime Hatun adında bir Türkmendi. Yaşamının ilk yıllarına ilişkin bilgiler kesin değildir. Söğüt’te doğduğu sanılır; kaynaklarda verilen doğum tarihi 1252-60 arasında değişir. Ahi şeyhi Edebalı’nın kızıyla evlendikten sonra, yaşlılığında babasına vekâlet etti. Onun ölümünden (y. 1281) sonra boy başkanı seçildi. Söğüt’ü üs edinerek Akçakoca Bey, Gazi Abdurrahman, Konur Alp gibi öbür boy başkanlarıyla birlikte Bizans’a karşı fetihlere girişti. İlk olarak 1284’te Angelokome (İnegöl) tekfuru ile Ermeni Beli’nde çarpıştı, ama bir, Anadolu sonuç alamadı. Bir süre sonra ikinci bir çarpışma sonunda Angelokome yakınındaki Kulaca Hisar’ı aldı (1285). Bir ittifak kuran bölgedeki tekfurlara karşı İkizce (Eğrice) Savaşı’nı kazandı (1286). Bu savaşta kardeşi Savcı Bey öldü.

Osmanlı kaynaklarına göre, 1288’de ele geçirdiği Sultanönü’de (Karacahisar) ilk kez bir kiliseyi camiye çevirtti, ilk hutbesini okuttu, ilk kadı ve subaşıyı atadı. 1292’de Göynük ve Mudurnu yörelerine düzenlediği akında yüklü ganimetle döndü. Sürekli akınlardan tedirgin olan Bizans tekfurları, kendisini bir tekfurun düğününe davet ederek öldürmeye karar verdiler. Sonradan Müslümanlığı kabul ederek Osmanlı hizmetine giren Harmankaya (bugün Mihalgazi, Bilecik) tekfuru Köse Mihal’ın bu suikast hazırlığını bildirmesi üzerine, hemen harekete geçerek Bilecik ve Yarhisar’ı ele geçirdi (1298). Bu savaşta Yarhisar tekfurunun tutsak edilen kızı Holophira’yı (sonradan Nilüfer Hatun) oğlu Orhan’la evlendirdi.

Aynı yıl Turgut Alp komutasındaki kuvvetlerle İnegöl’ü de aldı. Anadolu Selçuklu hükümdarı III. Keykubad’ın Anadolu’da İlhanlılara karşı girişilen ayaklanma nedeniyle kaçması üzerine 1299’da bağımsızlığını ilan eden Osman Bey, 1301’de Yenişehir’i alarak Nikaia (İznik) ve Bursa’nın fethinin yolunu açtı. Osmanlı Devleti’nin giderek yayılan fetihlerini bir tehlike olarak gören Bursa tekfurunun çevresinde topladığı Atranos (bugün Orhaneli), Madenos (bugün Balat), Kete ve Kestel tekfurlarını yenerek Kestel, Kete ve Ulubat kalelerini ele geçirdi (1306). 1307’de bir süre Nikaia’yı kuşattı ve Yalova’ya akın düzenledi. 1313’te Akhisar, Geyve, Lüblüce (Leblebici), Lefke (Osmaneli), Hisarcık, Yanıkçahisar (Yanık Şarkıyye) gibi kaleleri alarak Marmara Denizine dayanmış olan Osmanlı sınırını Karadeniz’e doğru genişletmeye başladı.

1314’te, daha sonra aralıklarla sürdürülen Bursa kuşatmasını başlattı. 1317’de oğlu Orhan ve öbür komutanları Sakarya Vadisi ile Marmara Denizi arasındaki kalelerin fethiyle görevlendirdi. Yaşlılığı ve hastalığı nedeniyle 1320’de Orhan’ı kendisine vekil atadı. Orhan’ın Bursa’yı almasından kısa bir süre sonra öldü. Cenazesi sonradan Bursa’ya götürülerek Gümüşlü Kümbet’e gömüldü. Anadolu Selçuklularından beylik alameti olarak “tabi ü alem” (davul ve bayrak) alan, adil ve eşitlikçi yönetimiyle yöresindeki beylerin de güvenini kazanan Osman Bey, komşu Türk beylikleriyle çatışmaktan sürekli kaçınmasıyla da tanınır. Döneminde beyliğinin gelirleri, denetimini ve güvenliğini sağladığı panayır ve pazarlardan aldığı bac-ı bazar (pazar vergisi) ile hayvan besleyenlerden ağnam resmi adı altında alınan vergi ve savaşlarda ele geçirilen ganimetin beşte biriydi. İlk Osmanlı parasını Orhan Bey’in bastırdığı kabul edilirse de son zamanlarda Osman Bey döneminde basılmış bir akçe parçası da bulunmuştur.