NOEL

(fr. Noel).
1. İsa'nın doğum günü yortusu. (Bk. ansikl. böl. Din.)
2. Bu yortuya eşlik eden eğlence: Bu yıl Noel çok neşeli geçti. Mutlu Noeller.
3. Bu yortunun kutlandığı süre: Noel tatili.
4.

• Noel ağacı, Noel kutlaması için müm, küçük hediye paketleri vb. ile süslenen küçük çam ağacı. (Bk. ansikl. böl. Folk.)
• Noel baba, hıristiyan çocukların Noel gecesi bacadan girerek hediyeler getirdiğine inandıkları özel giysili düşsel kişi. (Bk. ansikl. böl. Folk.)

—Müz. Hıristiyan ülkelerde Noel yortusunu ya da onunla ilgili kişileri konu alan halk şarkısı. (Bk. ansikl. böl.)

—Petr. san. Noel ağacı, bir kuyunun başını oluşturan vanaların, rakorların vb.'nin tümü.

—ANSİKL. Din. İsa’nın doğum günü, Roma’da en azından 336 yılından, belki de 312 yılı öncesinden beri kutlanıyordu. Doğum tarihinin, kış gündönümüne ve paganların bununla ilgili şenliklerine bakılarak saptanmış olması mümkündür: bu durumda, "dünyanın nuru” İsa’nın doğum günü yortusu, Campo Marzio’da yapılan bir tapınağın Aurelianus tarafından Sol invictus'a adanma tarihi olan 25 aralık 274’e uygun düşüyordu. Nitekim, aziz Leo, bir Noel vaazında (V. yy.) Roma hıristiyanlarını, San Pietro kilisesi’ne girmeden önce güneşi selamladıkları için eleştirir. Başka bir varsayıma göre de, İsa'nın doğum günü olarak 25 aralığın seçilmesi, III. yy. başlarında İsa'nın ölüm tarihinin 25 mart olarak tahmin edilmesine dayanır (Tertullianus). İsa'nın doğumunu 6 ocakta, Müneccim kralların tapınması ve İsa'nın vaftizi ile birlikte kutlayan Doğu hıristiyanlığı ise, 25 aralık tarihini aziz ioannes Khrysostomos ve Nazianzoslu aziz Gregorios'un etkisiyle benimsemiştir.

—Folk. Noel ağacı. Âdına ilk kez 1521’de Alsace'ta rastlanan Noel ağacı, başlangıçta Ren nehri kıyılarında Noel arifesinde oynanan misterlerdeki Cennet Ağacı' nı temsil ediyordu. Dallarına elmalar asılırdı. Almanya'da 1700’den itibaren adı geçmeye başlayan Noel ağacı, Orlöans düşesi Hölöne de Mecklembourg tarafından 1837'de Paris’e (Tuileries sarayı) sokuldu. Bu gelenek 1870'ten sonra Fransa’da yayıldı.

Noel baba.
Noel baba, uzun beyaz sakallı, kürk takkeli ve geniş kırmızı (bazen kenarları beyaz) cüppeli bir kişi olarak gösterilir. Bir eşeğe ya da rengeyikleri koşulu bir kızağa binerek gezer; yayaysa, sırtında içi hediye dolu bir heybeyle dolaşır. Eylere bacadan girer ve armağanlarını uslu çocukların ayakkabılarının içine koyar. Noel baba, “yeni doğan” ya da "yaşayan” bir folklor olayıdır: gerçekten de, onun ortaya çıkışı her yerde yakın tarihlere rastlar. Kuşkusuz, alman göçmenler tarafından Almanya'dan (VVeihnachtsmann) ABD'ye sokulmuş ve oradan tekrar Avrupa’ya dönmüştür.

—Müz. Birçok kıtadan oluşan ve nakaratlı ya da nakaratsız olabilen noel XV. yy.’da doğdu, sonraki yüzyılda gelişti. Pitoresk ya da duygusal bir yaklaşımla ele alınmış çoban yaşamı, metinlerin başlıca esin öğesini oluşturmaktaydı. Müzik dinsel ya da dindışı bir melodiden alınabileceği gibi, özgün de olabiliyordu. XVII. yy.'da N. Gigault, A. Raison, N. Lebögue gibi transız besteciler, org için noeller yazdılar. Sanat kategorisine giren bu enstrümantal noeller, C. Balbastre ve J.-J. Beauvarlet-Charpentier tarafından geliştirildi. Daha sonra gözden düşen bu tür ancak XIX. yy.'ın sonunda C. Franck ve A. Guilmant tarafından yeniden ele alındı. Çağdaş orgcular, senfonik üslupta yazdıkları noellerde, türün serbest ve içten karakterini yitirmesine yol açtılar.