Yuhanna İncili

Yeni Ahit’teki dört İncil' den sonuncusu.

Sinoptik (Yunanca synoptıkos: “bir arada görülmüş”) sayılmayan tek İncil’dir. Havari Yuhanna tarafından yazıldığı kabul edilirse de yazarının kimliği konusunda pek çok tartışma vardır. Dili ve gelişkin bir ilahiyatı temel alması, yazanın Yuhanna’dan sonra yaşamış ve onun öğretilerinden yararlanarak metni kaleme almış olabileceğini düşündürür. Ayrıca Hz. İsa' nın yaşamına ilişkin birkaç bölümün öteki İnciller’deki sırayı izlememesi ve son bölümün sonradan eklenmiş gibi durması nedeniyle, metnin ayrı zamanlarda, ayrı kişilerce yazılmış bölümlerden oluştuğu öne sürülmüştür. İncil’in yazıldığı yer ve tarih de belli değildir. Birçok araştırmacı, öğretiyi Helenistik kökenli Hıristiyanlara aktarmak amacıyla İS y. 100’de Ephesos’ta (Efes) yazıldığını kabul etmektedir.

Yuhanna İncili, öteki İncillerden birkaç noktada ayrılır: Öbürlerinden farklı bir zaman dilimini kapsar; İsa’nın peygamberliğinin büyük bölümünün Yahuda’da geçtiğini belirtir ve İsa’yı ilahiyat konularında uzun söylevler verirken betimler. Ama asıl farklılık, bu İncil’in yöneldiği genel amaçtadır. Yazar, İsa’nın birçok simgesel eylemini yazmamayı yeğlediğini, bunların yerine okuyucuların, Mesih’in kilisesinin gizemli birliğini kavrayıp paylaşabilmeleri için özellikle belirli olayları aktardığını belirtir. Anlatıya bu amaç egemendir ve bir tür mistik simgesellik ile bedenleşmenin gerçekliği üzerinde de ısrarla durur. İncil, bedenleşme konusunda açıkça Tekvin’i çağrıştıran bir deyişle başlar: “Başlangıçta Söz vardı ve Söz Tanrı’ylaydı ve Söz Tanrı’ydı”. Yazar sürekli olarak İsa’nın davranış nedenlerine açıklık getirmek için yorumlar yapar. İsa’ nın bazı mucizelerini, örneğin öbür İnciller’de de yer alan 5 bin kişinin doyurulmasını (6: 1-15), daha derin bir tinsel gerçeğin simgesi olarak açıklar: “Hayat ekmeği benim” (6:35). Yuhanna İncili’nde İsa, Markos İncili’ndeki gibi hep kimliğini gizlemez; kendini açıkça Tânrı'nın Oğlu olarak tanıtır. Dolayısıyla, Yuhanna İncili'nde yalnızca bir dizi olay aktarılmakla kalınmamış, çeşitli ayrıntılar öne çıkarılarak bu olayların ilahiyat açısından sistemli bir yorumuna ulaşılmıştır.