Troçkizm

ilk kez Troçki’nin ortaya koyduğu “sürekli devrim” kuramı çevresinde örülmüş Marksist düşünce.

1920’lerde ve 1930’larda Stalinizmin başlıca kuramsal hedefi olmuştur.
Troçki’nin sürekli devrim kuramı hem Marx’ın aşamalı ve kesintisiz devrim kuramından, hem de bunun Lenin tarafından geliştirilmiş biçiminden farklı olarak dünya çapında bir çeşit aşamasızlığı öngörüyordu. Troçki’ye göre bir ekonomik sistem tarihsel açıdan ulusal bir sistem olarak değil, bir dünya sistemi olarak görülmeliydi. Yerleşim yeri, nüfus, ulaşılabilir kaynaklar ve çevre ülkelerin baskısı gibi bölgesel etmenler her ülkede farklı gelişme hızlarına yol açmakla birlikte, dünya pazarının yasaları ulusal ekonomik gelişmelerin hepsini etkilemekteydi.

Bu durumda Sovyet Devrimi’nin başarısının sürekliliği başka ülkelerdeki, özellikle de Batı Avrupa’daki devrimlere bağlıydı; dolayısıyla da koşullar ne olursa olsun başka ülkelerdeki devrim girişimleri desteklenmeliydi. Geri bir ülkede devrimi ancak işçi sınıfı gerçekleştirebilirdi ve işçi sınıfı iktidara geldiğinde tarımda reforma gitmeli, hızlı bir ekonomik kalkınmaya, “sosyalist ilk birikim”e yönelmeliydi. Troçki’nin dünya ölçeğinde sürçkli devrim kuramının karşısına Stalin, “tek ülkede sosyalizm” kuramıyla çıktı. 1924’te Stalin’in arolası olan bu yaklaşım ülke düzeyinde endine yeterliliği ve özgecil bir bakış açısını öne çıkarıyor, kuramsal açıdan ise dünya ekonomik sisteminin sıkı bütünsel bir yapı değil, ulusal ekonomik sistemlerin daha gevşek bir bileşkesi olduğu görüşüne dayanıyordu.

Dolayısıyla sosyalizm özellikle büyük bir ülkede başka ülkelerin devrimlerine bağımlı olmaksızın kurulabilirdi. Sovyetler Birliği’nin üretici güçlerinin gelişimine, 1920’lerde gittikçe bürokratikleşen bir parti ve devlet aygıtı yön vermekteydi. 1924’te bürokrasiye karşı bir saldırı başlatan Troçki parti içinde ve dışında daha çok demokrasi, bir başka deyişle fabrikalarda ve parti hücrelerinde sıradan işçilerin ve üyelerin daha fazla öne çıkarılmasını istedi. Monolitik parti anlayışına karşı çıkarak, genel çizgileriyle parti programına bağlı kaldıkları sürece çeşitli düşünce akımlarına daha çok özgürlük tanınması çağrısında bulundu.

Stalin’in iktidarını sağlamlaştırması sonucunda sürgüne gönderilen Troçki 1929’dan sonra Sovyet bürokrasisine yönelik eleştirilerini yoğunlaştırdı; bürokrasi için tek adamın diktatörlüğüne dayanan yönetim anlamında “Bonapartist” sıfatını kullandı ve üretim araçlarının kamulaştınldığı, ama bürokratik bir rejimin egemen olduğu ülke tipi için “yozlaşmış işçi devleti” kavramını ortaya attı. Troçki’nin 1940’ta Meksika’da Stalin tarafından öldürtülmesinden sonra da çeşitli ülkelerde küçük Troçkist hareketlef varlığını sürdürdü. 1938’de kurulan IV. Enternasyonal bu hareketler arasında eşgüdümü sağlamaya çalıştı